ΠΟΛΥΤΙΜΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΡΑΞΗΣ - ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΕΣ (ELECTROLYTES)

Ηλεκτρολύτες (Electrolytes)

by Casey Grover, MD

Στο ΤΕΠ καθημερινά εξετάζονται ασθενείς με ποικιλία προβλημάτων υγείας με μεγάλη ετερογένεια μεταξύ τους, όπως θωρακικό άλγος, διαταραχή επιπέδου συνείδησης, σακχαρώδη διαβήτη, κοιλιακό άλγος, μέθη ή στερητικό σύνδρομο από αλκοόλη, σπασμούς και τραύμα. Τι κοινό όμως μπορεί να έχουν όλοι αυτοί οι διαφορετικοί ασθενείς μεταξύ τους;

Το κοινό χαρακτηριστικό που μοιράζονται όλοι αυτοί οι ασθενείς μεταξύ τους, και όχι το μοναδικό, είναι ότι σε όλους θα ληφθούν δείγματα αίματος για βασικό εργαστηριακό έλεγχο (“basic labs”), στα πλαίσια της διερεύνησης τους.

Οι βασικές βιοχημικές εξετάσεις αίματος ή το βασικό μεταβολικό πάνελ (basic metabolic panel – BMP or Chem-7) συχνά παραγγέλονται από τους γιατρούς σχεδόν αντανακλαστικά, βάσει του κυρίου ενοχλήματος ή της συνύπαρξης πολλών νοσημάτων ή παραγόντων κινδύνου (comorbidity), πολλές φορές χωρίς συγκεκριμένη στόχευση, ή απλά για να γεμίσει με κάποια ενέργεια φροντίδας ο μακρύς χρόνος αναμονής των ασθενών που περιμένουν να εξετασθούν.

Αλλά ποιος πραγματικά από τους ασθενείς χρειάζεται να υποβληθεί σε αυτές τις εξετάσεις;

Ποιοι από τους ασθενείς είναι πιθανό να έχουν κάποια κλινικά σημαντική ηλεκτρολυτική διαταραχή (clinically significant electrolyte abnormality) και θα ωφεληθούν από την διαπίστωσή της;

Σε μια μελέτη 1093 ασθενών που επισκέφθηκαν το ΤΕΠ και υποβλήθηκαν σε βιοχημική εξέταση αίματος, διαπιστώθηκε ότι σχεδόν οι μισοί (50%) είχαν κάποια ηλεκτρολυτική διαταραχή με τιμές εκτός των φυσιολογικών ορίων.

Όμως μόνο το 15% επί του συνόλου των ασθενών (1093 ασθενείς), είχαν «κλινικά σημαντική ηλεκτρολυτική διαταραχή» (“clinically significant electrolyte abnormality” – CSEA), που σύμφωνα με τον ορισμό των ερευνητών θεωρήθηκε η διαταραχή εκείνη που επηρέαζε την διάγνωση, οδηγούσε σε περαιτέρω έλεγχο ή άλλαζε την απόφαση για θεραπεία.

Κατά την ανασκόπηση των δεδομένων της μελέτης, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι 98,8% των περιπτώσεων κλινικά σημαντικής ηλεκτρολυτικής διαταραχής συνέβαινε σε ασθενείς με ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω 10 χαρακτηρηστικά:

1.      Μειωμένη πρόσληψη υγρών και τροφής (Poor Oral Intake)

2.      Έμετοι (Vomiting)

3.      Χρόνια Υπέρταση (Chronic Hypertension)

4.      Χρήση διουρητικών (Diuretic Use)

5.      Πρόσφατο επεισόδιο σπασμών (Recent Seizure)

6.      Μυϊκή Αδυναμία (Muscle Weakness)

7.      Ηλικία πάνω από 65 (Age over 65)

8.      Αλκοολισμός (Alcoholism)

9.      Διαταραχή Επιπέδου Συνείδησης (Abnormal Mental Status)

10.   Πρόσφατο Ιστορικό διαπιστωμένης ηλεκτρολυτικής διαταραχής (Recent history of electrolyte abnormality)

Όταν οι ερευνητές ανέτρεξαν στα ευρήματα της μελέτης προσπαθώντας να απαντήσουν πάλι στο κύριο ερώτημα της έρευνας, αξιολογώντας τα πραγματικά δεδομένα, βρήκαν ότι η παρουσία αυτών των χαρακτηρηστικών είχε 95% ευαισθησία στο να εντοπίσει μια κλινικά σημαντική ηλεκτρολυτική διαταραχή σε 982 ασθενείς που αποτελούσαν την πληθυσμιακή ομάδα αξιολόγησης της μελέτης τους.

Συμπέρασμα

Ενώ συχνά παραγγέλονται εξετάσεις αίματος χωρίς να γνωρίζουμε τι ακριβώς ζητάμε να βρούμε, οι βασικές βιοχημικές εξετάσεις αίματος είναι πολύ πιο πιθανό να μα δώσουν κάποιο κλινικά σημαντικό αποτέλεσμα σε ασθενείς με ένα ή περισσότερα από τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά.

Ο Lowe et al. με την μελέτη που διεξήγαγαν παρέχουν υποστηρικτικές ενδείξεις για την μείωση των μη απαραίτητων εργαστηριακών εξετάσεων στο ΤΕΠ.

Είναι ξεκάθαρο ότι ο γιατρός του ΤΕΠ δεν πρέπει να διστάσει να παραγγείλει βιοχημικές εξετάσεις αίματος όταν πιστεύει από την αρχή ότι αυτές είναι απαραίτητες, όπως π.χ. σε ένα διαβητικό ασθενή με ανεβασμένη τιμή γλυκόζης στην εξέταση τριχοειδικού αίματος με ηλεκτρονικό μετρητή σακχάρου για να ελέγξει για τυχόν ύπαρξη οξέωσης, αλλά πρέπει να αντιληφθεί παράλληλα, ότι αυτά τα 10 χαρακτηριστικά είναι τα πιο ισχυρά προγνωστικά για εντοπισμό ασθενών που είναι πιθανότερο να έχουν κάποια κλινικά σημαντική ηλεκτρολυτική διαταραχή.

References

1.    Lowe RA, et al. Rational ordering of serum electrolytes: Development of clinical criteria. Ann Emerg Med. 1987; 16: 260-269.

2.    Lowe RA. Rational ordering of electrolytes in the Emergency Department. Ann Emerg Med. 1991; 20: 16-21.