ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΑΞΙΑΣ ΤΩΝ ΑΣΦΑΛΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ΒΗΜΑΤΟΔΟΤΗ ΚΑΙ ΕΜΦΥΤΕΥΣΙΜΟΥ ΑΠΙΝΙΔΙΣΤΗ ΣΤΗ ΔΙΕΝΕΡΓΕΙΑ ΜΑΓΝΗΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ (MAGNASAFE REGISTRY)

Η αξία των «ασφαλών» συσκευών Βηματοδότου και Εμφυτεύσιμου Απινιδιστή για δινέργεια Μαγνητικής Τομογραφίας, αμφοσβητείται στην μελέτη MagnaSafe.

Value of 'MRI-Safe' Pacemakers, ICDs Questioned in MagnaSafe

Marlene Busko

November 21, 2014

CHICAGO, IL — Ασθενείς με συμβατικές συσκευές βηματοδότου ή εμφυτεύσιμου απινιδιστή [conventional pacemaker or implanted cardioverter defibrillator (ICD)] που χρειάζεται να υποβληθούν οπωσδήποτε σε διαγνωστική μη-θωρακική Μαγνητική Τομογραφία (definitive diagnostic non-thoracic MRI scan)— όπως για παράδειγμα MRI εγκεφάλου, οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης, ισχίων, ή γόνατος — μπορούν με ασφάλεια να κάνουν την εξέταση, σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα μιας μεγάλης, προοπτικής μελέτης (MagnaSafe Registry study^[1]).

Στην ανάλυση της MagnaSafe συμπεριελήφθησαν 1500 ασθενείς που υπεβλήθησαν στις προαναφερθείσες εξετάσεις και στους οποίους είχαν εμφυτευθεί συμβατικού τύπου συσκευές, σε αντίθεση με μια από τις διαθέσιμες ειδικές («ασφαλείς») για διενέργεια Μαγνητικής Τομογραφίας συσκευές ("MRI-conditional" devices) (καλώδια και πηγή ενέργειας που θωρούνται ασφαλή για την διεξαγωγή μαγνητικής τομογραφίας κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες).     

Κανένας ασθενής δεν πέθανε από την διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας και στην μια και μοναδική περίπτωση οξείας διακοπής λειτουργίας εμφυτεύσιμου απινιδιστή (acute ICD failure), η οποία οφειλόταν σε ένα λάθος προγραμματισμού (programming error), η συσκευή αντικαταστάθηκε άμεσα.

Έτσι, η μελέτη απέδειξε ότι «οι κλινικά ενδεδειγμένες διαγνωστικές μη-θωρακικές MRI στα 1,5 Tesla (1,5 T) μπορούν να γίνουν σε ασθενείς με συνηθισμένες, μη ειδικές,  συμβατικού τύπου συσκευές (standard non-conditional devices) χωρίς κλινικά σημαντικό κίνδυνο, όταν οι ασθενείς έχουν κατάλληλα επιλεχθεί (appropriately screened) ενώ η συσκευή που φέρουν έχει κατάλληλα προγραμματισθεί (appropriately programmed)», δήλωσε ο Dr Robert J Russo (Scripps Research Institute, La Jolla, CA), παρουσιάζοντας τα αποτελέσματα της μελέτης MagnaSafe στο American Heart Association (AHA) 2014 Scientific Sessions.

«Ελπίζουμε ότι τα αποτελέσματα μπορεί να αλλάξουν τις συστάσεις της AHA/ACC και τις ασφαλιστικές καλύψεις του  Centers for Medicare & Medicaid Services (CMS) αλλά, πιο σημαντικά, θα βελτιώσουν την πρόσβαση των ασθενών που φέρουν συμβατικού τύπου συσκευές, για διενέργεια κλινικά ενδεδειγμένων μαγνητικών τομογραφιών».

Ο εντεταλμένος συζητητής (assigned discussant), Dr Mark S Link (Tufts Medical Center, Boston, MA), ο οποίος δεν είχε εμπλοκή στην μελέτη, συμφώνησε ότι «είναι καιρός πια για μας σαν κοινότητα, να δούμε τους κινδύνους και τα οφέλη από την διενέργεια μαγνητικών τομογραφιών στους ασθενείς με μόνιμες συμβατκού τύπου συσκευές βηματοδότη ή εμφυτεύσιμου απινιδιστή και όχι να τους αποκλείουμε κατηγορηματικά από την πρόσβασή τους σε τέτοιες εξετάσεις».

Οι ερυνητές σύντομα θα δώσουν για δημοσίευση σε ιατρικό περιοδικό τα αποτελέσματα της μελέτης, και πιθανότητα ο κεντρικός ασφαλιστικός φορέας των ΗΠΑ (CMS) θα μπορούσε να εγκρίνει την ασφαλιστική κάλυψη για διενέργεια μαγνητικών τομογραφιών σε ασθενείς με συμβατικού τύπου, μη ειδικές, συσκευές (non-MRI-conditional devices) από τον Ιούνιο του 2015.  

Εν τω μεταξύ, αυτό το θέμα παραμένει ένα πολύ αμφιλεγόμενο ζήτημα για την καθημερινή καρδιολογική πρακτική.

Αγώνας δρόμου για την ανάπτυξη MRI-ασφαλών Βηματοδοτών (Race to Develop MRI-Safe Pacemakers)

Η διενέργεια μαγνητικής τομογραφίας αποτελεί αντένδειξη για όσους ασθενείς φέρουν συμβατικού τύπου συσκευές βηματοδότη ή εμφυτεύσιμου απινιδιστή λόγω των ανησυχιών για την επίδραση που θα μπορούσε να έχει το μαγνητικό πεδίο εμποδίζοντας την λειτουργία των βηματοδοτών, και οι κατασκευαστές έχουν προβεί σε αγώνα δρόμου για την παραγωγή πιο ειδικών «MRI-ασφαλών» βηματοδοτών ή εμφυτεύσιμων απινιδιστών.   

Την ίδια στιγμή, περίπου 2 εκατομμύρια ασθενείς στις ΗΠΑ φέρουν συμβατικού τύπου συσκευές βημοτοδότη ή εμφυτεύσιμου απνιδιστή, και περίπου οι μισοί από αυτούς υπολογίζεται ότι θα χρειασθούν κάποια στιγμή στο εγγύς μέλλον διενέργεια κάποιας εξέτασης με MRI.

Η αντικατάσταση μιας συμβατικού τύπου συσκευής με μια ειδική MRI-ασφαλή συσκευή, εγκυμονεί κινδύνους. Στην μελέτη REPLACE: Implantable Cardiac Pulse Generator Replacement Registry, η αντικατάσταση της πηγής ενέργειας (generator replacement) με ή χωρίς αντικατάσταση των ηλεκτροδίων (lead replacement), είχε ως αποτέλεσμα εμφάνιση ενός σημαντικού ανεπιθύμητου καρδιακού συμβάντος (major adverse cardiac event – MACE) σε ποσοστό 4% έως 15%.

Παράλληλα, διάφορες μικρές μελέτες έδειξαν ότι μαγνητική τομογραφία (MRI) μπορεί να διενεργηθεί με ελάχιστο κίνδυνο αν οι ασθενείς παρακολουθούνται σωστά και ο προγραμματισμός της καρδιακής συσκευής έχει ρυθμιστεί κατάλληλα.

Η παρούσα μελέτη συμπεριέβαλε ασθενείς από 21 κέντρα στις ΗΠΑ οι οποίοι έφεραν συμβατικού τύπου συσκευές που τοποθετήθηκαν μετά το 2001. Οι ασθενείς δεν εξαρτιόντουσαν αποκλειστικά από τον βηματοδότη (not pacemaker dependent).

Οι ερευνητές ακολούθησαν σχεδιασμένο πρωτόκολλο για την ελαχιστοποίηση δυνητικά ανεπιθύμητων συμβάντων.

Οι πρωτογενείς τελικές εκβάσεις (primary outcomes) ήταν ο θάνατος, η νεοεμφανιζόμενη αρρυθμία, η απώλεια δυνατότητας βηματοδότησης (loss of pacemaker capture), ή η διακοπή λειτουργίας της πηγής ενέργειας ή των ηλεκτροδίων (generator or lead failure) κατά την διάρκεια της εξέτασης στο μαγνητικό τομογράφο που χρειάσθηκε άμεση αντικατάσταση (immediate replacement).

Οι 1000 ασθενείς με βηματοδότη είχαν μέση ηλικία 73 ετών και η συσκευή είχε τοποθετηθεί σ’ αυτούς περίπου προ 3 ετίας, ενώ οι 500 ασθενείς με εμφυτεύσιμο βηματοδότη είχαν μέση ηλικία 65 ετών και η συσκευή τους είχε τοποθητηθεί πριν από 2.7 έτη. Συνολικά, 60% των ασθνεών ήταν άνδρες.

Οι ασθενείς είχαν υποβληθεί σε διαγνωστική μη-θωρακική MRI σπονδυλικής στήλης (40%), εγκεφάλου (35%), αρθρώσεων (10%), κοιλίας/πυέλου (5%), ή άλλων περιοχών (10%), και η μέση διάρκεια κάθε εξέτασης ήταν 45 min.

Θετικές Εκβάσεις – Επόμενα βήματα

Δεν υπήρξε περίπτωση απώλειας λειτουργίας ηλεκτροδίων. Σε ένα ασθενή με λανθασμένα προγραμματισμένο εμφυτεύσιμο απινιδιστή (inappropriately programmed ICD), η πηγή ενέργειας σταμάτησε να λειτουργεί και αντικαταστάθηκε άμεσα.

Έξι (6) ασθενείς παρουσίασαν επεισόδιο κολπικής μαρμαρυγής (atrial fibrillation). Πέντε (5) απ’ αυτούς είχαν γνωστό ιστορικό κολιπικής μαρμαρυγής και βρισκόντουσαν υπό αντιπηκτική αγωγή με βαρφαρίνη (warfarin), και όλες οι περιπτώσεις αποκαταστάθηκαν πριν από την έξοδό τους από το νοσοκομείο.

Κανένας ασθενής δεν είχε κοιλιακή αρρυθμία. Σε έξι (6) ασθενείς με βηματοδότη εφαρμόσθηκε επαναπρογραμματισμός (reset) της συσκευής τους.

Αλλαγή στην αντίσταση αγωγιμότητας των ηλεκτροδίων δεν σχετίσθηκε με κλινικά σημαντική αλλαγή παραμέτρων.

Παρόλο που οι περισσότεροι ασθενείς υποβλήθηκαν σε μια μόνο εξέταση MRI, μερικοί ασθενείς – συχνότερα αυτοί με όγκο εγκεφάλου ή με αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο – έκαναν 2 έως 10 εξετάσεις, αλλά αυτό δεν συνοδεύτηκε από αύξηση του κινδύνου.

 

Ερωτήματα και Απαντήσεις

«Είναι η μαγνητική τομογραφία συμβατή με τις συνηθισμένες συσκευές βηματοδότη και εμφυτεύσιμου απινιδιστή;» Η απάντηση είναι «ναί» υπό όρους (conditional “yes”). Ο σωστός προγραμματισμός της συσκευσής πριν την εξέταση είναι ζωτικής σημασίας, δήλωσε ο Dr Mark S Link (Tufts Medical Center, Boston, MA) και σχολίασε στο heartwire, ότι αν αυτός είχε βηματοδότη ή εμφυτεύσιμο απνιδιστή θα πήγαινε στον καρδιολόγο του και θα του έλεγε: «Κοίτα αυτά τα δεδομένα! Γιατί να μην μπορώ να κάνω εξέταση μαγνητικής τομογρφίας; Είναι πολύ ασφαλές με την προϋπόθεση βέβαια ότι θα γίνει έλεγχος στην συσκευή μου να είναι σωστά προγραμματισμένη πριν και μετά την MRI».

Ο Dr Valentin Fuster (Mount Sinai Hospital, New York), ο οποίος δεν είχε εμπλοκή στην μελέτη, σχολίασε ότι ενώ ίσως, η βιομηχανία παλεύει για την κατασκευή MRI-ασφαλών συσκευών καρδιακού βηματοδότη, αυτό που οι καρδιολόγοι έψαχναν να μάθουν όλο αυτό τον καιρό υπήρχε εκεί από την αρχή.

«Παρακολουθώ αυτό τον τομέα για 10 χρόνια, και μου έχουν πει ότι οι MRI - συμβατές συσκευές  (MRI – compatible devices) είναι η απάντηση, και τώρα μου λένε ότι δεν χρειάζεται να κατασκευασθούν τέτοιες συσκευές γιατί και οι συμβατικού τύπου συσκευές είναι MRI-ασφαλείς από μιας αρχής».

Το FDA ειδικά ζήτησε από τους ερευνητές να αποκλεισθούν ασθενείς οι οποίοι χρειαζόντουσαν διαγνωστική θωρακική MRI εξέταση (thoracic MRI scan), επειδή αυτή θεωρήθηκε ότι ήταν εξαιρετικά υψηλού κινδύνου, αλλά σε μεταγενέστερες έρευνες θα εξετασθεί το ζήτημα της ασφάλειας σε ασθενείς με συμβατικού τύπου βηματοδότες που θα υποβληθούν σε μαγνητική τομογραφία θώρακος ή σε εξέταση με ισχυρότερο μαγνητικό πεδίο (3 Τ).

 

The MagnaSafe registry was funded by unrestricted educational and research grants from Biotronik, Boston Scientific/Guidant, St Jude Medical, Hewitt Medical Research Foundation, and multiple philanthropic sources. Russo has received research grants from Biotronik, Boston Scientific, and St Jude Medical. Link and Fuster have reported they have no relevant financial relationships.

References

Russo RJ. Determining the risks of magnetic resonance imaging at 1.5 Tesla for patients with non-MRI conditional pacemakers and implantable cardioverter defibrillators: Final results of the MagnaSafe registry. American Heart Association 2014 Scientific Sessions; November 18, 2014; Chicago, IL. Abstract

Heartwire © 2014  Medscape, LLC

Cite this article: Value of 'MRI-Safe' Pacemakers, ICDs Questioned in MagnaSafe. Medscape. Nov 21, 2014.

ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΕΠΕΙΓΟΥΣΑΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ - ΑΝΟΙΚΤΗ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΕΛΛΗΝΕΣ ΒΟΥΛΕΥΤΕΣ

Ο νέος Συντονιστής Διευθυντής του ΤΕΠ του Γ.Ν. Ρόδου κ. Γιώργος Τριάντος σε ανοικτή επιστολή - κάλεσμα προς τους Έλληνες Βουλευτές ζητά με τρανταχτά επιχειρήματα την δημιουργία της ειδικότητας της Επείγουσας Ιατρικής. 

Η επιστολή αυτή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα "ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ" στον ακόλουθο σύνδεσμο: http://www.dimokratiki.gr/20-11-2014/g-triantos-pros-vouleftes-akros-aparetiti-idikotita-epigousas-iatrikis-tropologia-zois/

ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ FDA ΤΑΧΕΙΑΣ ΔΡΑΣΕΩΣ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΣΕ ΜΟΡΦΗ ΕΙΣΠΝΕΟΜΕΝΗΣ ΣΚΟΝΗΣ (AFREZZA)

ΕΓΚΡΙΣΗ ΑΠΟ ΤΟ FDA της 1^ης ταχείας δράσεως ανθρώπινης ινσουλίνης σε μορφή εισπνεόμενης σκόνης

Το FDA ανακοίνωσε την έγκριση κυκλοφορίας του σκευάσματος Afrezza, της 1^ης ταχείας δράσεως ανθρώπινης ινσουλίνης σε μορφή εισπνεόμενης σκόνης (Afrezza – Inhalation Powder / Rapid-Acting Human Insulin) για την βελτίωση του γλυκαιμικού ελέγχου σε ενήλικες ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη.

Το σκεύασμα χορηγείται στην αρχή κάθε γεύματος ή εντός 20 min από την έναρξη του γεύματος.

Σε ασθενείς με ΣΔ τύπου 1 η θεραπεία πρέπει να συνδυάζεται με την χορήγηση ινσουλίνης μακράς δράσεως.

Η ασφάλεια και η αποτελεσματικότητα του σκευάσματος Afrezza μελετήθηκε σε 1026 ασθενείς με ΣΔ τύπου 1 και σε 1991 ασθενείς με ΣΔ τύπου 2.

Η δραστικότητα της χορηγούμενης στα γεύματα εισπνεόμενης ινσουλίνης συγκρίθηκε με την αντίστοιχη χορήγηση ασπαρτικής ινσουλίνης, σε συνδυασμό με χορήγηση βασικής ινσουλίνης μακράς δράσεως και στις δυο ομάδες, για περίοδο 24 εβδομάδων.

Την 24^η εβδομάδα, η ομάδα που θεραπευόταν με συνδυασμό βασικής ινσουλίνης και Afrezza πέτυχε μέση μείωση γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c) όχι – κατώτερη από την ομάδα που ελάμβανε ασπαρτική ινσουλίνη και βασική ινσουλίνη, πετυχαίνοντας το όριο της μη-κατωτερότητας (non-inferiority margin) του 0.4%.

Το σκεύασμα Afrezza παρείχε στατιστικώς σημαντική μικρότερη μείωση HbA1c συγκριτικά με την ασπαρτική ινσουλίνη.

Το σκεύασμα Afrezza μελετήθηκε και σε ενήλικες ασθενείς με ΣΔ τύπου 2 σε συνδυασμό με χορήγηση από του στόματος αντιδιαβητικών δισκίων.

Η αποτελεσματικότητα της χορηγούμενης στα γεύματα εισπνεόμενης ινσουλίνης σε ασθενείς σε ΣΔ τύπου 2 συγκρίθηκε με εισπνοή εικονικού φαρμάκου για περίοδο 24 εβδομάδων. Την 24^η εβδομάδα η ομάδα που ελάμβανε Afrezza μαζί με αντιδιαβητικά δισκία πέτυχε στατιστικώς σημαντική μεγαλύτερη μείωση της HbA1c σε σύγκριση με την ομάδα placebo.

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΤΟΥ ΤΕΠ - 02 ΜΕΣΑ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΠΟ ΕΚΘΕΣΗ ΣΕ ΛΟΙΜΟΓΟΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ 02
ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΑΙ ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ (ΜΑΠ) ΓΙΑ ΑΠΟΦΥΓΗ ΕΚΘΕΣΗΣ ΣΕ ΛΟΙΜΟΓΟΝΟΥΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ (CORRECT USE OF PROTECTIVE PERSONAL EQUIPMENT - PPE)

ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΑΦΑΙΡΕΣΗ ΜΕΣΩΝ ΑΤΟΜΙΚΗΣ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ

ΠΟΛΛΑΠΛΗ ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ (ΣΚΛΗΡΥΝΣΗ ΚΑΤΑ ΠΛΑΚΑΣ) - MULTIPLE SCLEROSIS (10 ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΝΩΡΙΖΕΙ Ο ΜΗ ΕΙΔΙΚΟΣ ΙΑΤΡΟΣ

Πολλαπλή Σκλήρυνση (Multiple Sclerosis - MS): 10 πράγματα που πρέπει να γνωρίζει ο μη ειδικός ιατρός.

By Aliza Ben-Zacharia, DrNP, ANP-BC
Dr. Ben-Zacharia is Neurology Teaching Assistant and a Nurse Practitioner at The Corinne Goldsmith Dickinson Center for Multiple Sclerosis at The Mount Sinai Medical Center in New York City.

1] Η Πολλαπλή Σκλήρυνση (Σκλήρυνση κατά πλάκας) είναι μια προοδευτικά επιδεινούμενη ασθένεια, και γι' αυτό τον λόγο είναι πολύ σημαντικό οι ασθενείς να είναι πειθαρχημένοι στη λήψη αγωγής με τροποποιητικούς της ασθένειας παράγοντες (σε ενέσιμη μορφή ή σε από του στόματος φάρμακο) και στην τακτική τους παρακολούθηση από ομάδα ειδικών για την αντιμετώπιση της νόσου.

2] Κατανοείστε τις δράσεις των νεομφανιζόμενων θεραπειών για την Σκλήρυνση κατά πλάκας, οι οποίες μπορούν να καταστείλουν το ανοσοποιητικό σύστημα και να οδηγήσουν στην εμφάνιση λοιμώξεων ή να τροποποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα με τέτοιο τρόπο ώστε να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης νεοπλασμάτων. Μην υποεκτιμάτε την σπουδαιότητα της παρακολούθησης των ασθενών με διενέργεια εξετάσεων γενικής αίματος, βιοχημείας πλάσματος και ηπατικών ενζύμων.

3] Μάθετε την συσχέτιση και το παράδοξο της μη συσχέτισης μεταξύ επιδείνωσης της νόσου και των ευρημάτων στην μαγνητική τομογραφία (MRI). Επιπρόσθετα, κατανοείστε την συσχέτιση μεταξύ των συμπτωμάτων της νόσου και των βλαβών στο νωτιαίο μυελό που συνήθως οδηγούν σε απώλεια λειτουργικότητας.



Αυτή είναι μια μαγνητική τομογραφία εγκεφάλου ενός ασθενούς με πολλαπλή σκλήρυνση από 10-ετίας με πρόσφατη μετάπτωση από διαλειπόντως - υποτροπιάζουσα πορεία (relapsing-remitting course) σε δευτερογενώς επιδεινούμενη πορεία (secondary progressive course). Η τεχνική απεικόνισης FLAIR του εγκεφάλου δείχνει συρρέουσες βλάβες τυπικές για σκλήρυνση κατά πλάκας, με περικοιλιακή και φλοιώδη εντόπιση (periventricular and juxtacortical lesions).
* FLAIR: Fluid-Attenuated Inversion Recovery (Ανάστροφη ανάκτηση εξασθενημένης σκιαγράφησης υγρού).

4] Τα συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας μπορεί να έχουν διακυμάνσεις διαλειπόντως και οι ασθενείς να έχουν ¨άσχημες¨ ή "καλές" μέρες. Αυτό δεν σημαίνει ότι η νόσος τους χειροτερεύει. Η αυξημένη θερμοκρασία του σώματος λόγω stress, σωματικής άσκησης ή λόγω κάποιου κρυολογήματος, μερικές φορές προκαλεί παροδική έξαρση των συμπτωμάτων, κατάσταση που είναι γνωστή με τον όρο Uhthoff's phenomenon.

5] Τα συμπτώματα της Σκλήρυνσης κατά Πλάκας μπορεί να δημιουργήσουν ένα φαύλο κύκλο. Ως εκ τούτου ο γιατρός μπορεί να χρειάζεται να θεραπεύσει πρωτογενή (αρχικά) συμπτώματα της νόσου τα οποία προκαλούν δευτερογενώς άλλα ενοχλήματα. Για παράδειγμα, πρέπει να αντιμετωπίζεται το σύμπτωμα της κόπωσης το οποίο μπορεί να οδηγήσει σε νοητική δυσλειτουργία ή κατάθλιψη.

6] Όλα τα συμπτώματα του ασθενούς δεν σχετίζονται υποχρεωτικά με την Πολλαπλή Σκλήρυνση. Πρέπει να γίνεται έλεγχος και για άλλες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν αυτά τα συμπτώματα. Για παράδειγμα, η κόπωση που νοιώθει ο ασθενής μπορεί να οφείλεται σε υποθυρεοειδισμό ή αναιμία.

7] Επιχειρείται θεραπεία των συμπτωμάτων με μη-φαραμακολογικά μέσα αρχικά και στη συνέχεια χρησιμοποιούνται φάρμακα. Παραπομπή του ασθενούς για φυσική αποκατάσταση και επιστράτευση άλλων μεθόδων για την διατήρηση της βέλτιστης δυνατής λειτουργίας και αισθήματος ευεξίας.

8] Πάντα πρέπει να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος της λοίμωξης, ο οποίος μπορεί να πυροδοτήσει ένα επεισόδιο έξαρσης της νόσου (MS attack). Μπορεί να πρόκειται για ψευδοϋποτροπή (pseudorelapse) ή για πραγματικό επεισόδιο υποτροπής. Οι λοιμώξεις μπορεί να πυροδοτήσουν πραγματική υποτροπή, και στην περίπτωση αυτή απαιτείται ταυτόχρονη θεραπεία της λοίμωξης αλλά και της ίδιας της υποτροπής με πιο στενή παρακολούθηση του ασθενούς. Οι ασθενείς συνήθως εμφανίζουν έξαρση των συμπτωμάτων της νόσου κατά την διάρκεια της λοίμωξης, τα οποία υποχωρούν, με τον ασθενή να επιστρέφει στην συνηθισμένη του κατάσταση μετά την θεραπεία της λοίμωξης. Σε αυτή την περίπτωση μιλάμε για ψευδοϋποτροπή. Η ψευδοϋποτροπή συμβαίνει συχνά σε κατάσταση αυξημένου stress ή σωματικής καταπόνησης ενώ παρατηρείται επίσης και σε υψηλό πυρετό.

Επειδή οι λοιμώξεις μπορούν να πυροδοτήσουν και πραγματική υποτροπή, συνιστάται οι ασθενείς να εμβολιάζονται έναντι της γρίπης αλλά και έναντι του πνευμονιοκόκκου (Pneumovax) εάν βρίσκονται σε κατηγορία υψηλού κινδύνου (ηλικιωμένοι, πάσχοντες από άσθμα, κ.λ.π.). Τα εμβόλια με "ζωντανούς" εξασθενημένους ιούς συνήθως δεν συνιστώνται αλλά είναι σημαντικό να λαμβάνεται η γνώμη των ειδικών στην ομάδα αντιμετώπισης και να συζητώνται θέματα οφέλους - κινδύνου για διενέργεια εμβολιασμών ειδικά μάλιστα αν πρόκειται ο ασθενής να ταξιδέψει σε χώρες όπου απαιτούνται τέτοιοι εμβολιασμοί.

9] Υπογράμμιση της σημασίας της υγιεινής διατροφής και της φυσικής άσκησης και δραστηριότητας. Συμβουλέψτε τον ασθενή να αυξήσει σταδιακά την σωματική του άσκηση και την φυσική του δραστηριότητα με ταυτόχρονη λήψη μέτρων για την μείωση της θερμοκρασίας του σώματος με την λήψη δροσερών υγρών ή με την χρήση άλλων μέσων. 

10] Παραπομπή του ασθενούς για ψυχολογική υποστήριξη και συμβουλευτική (psychological counseling) ειδικά αν αυτός εμφανίζεται με ψυχοκοινωνικού και συναισθηματικού τύπου συμπτώματα τα οποία είναι συνηθισμένα στην Πολλαπλή Σκλήρυνση λόγω βιοχημικών αλλαγών στον εγκέφαλο, της αλλαγής στον τρόπο ζωής, αλλά και λόγω ανεπιθύμητων ενεργειών από τα χορηγούμενα φάρμακα.