Εποχική Γρίπη (Οδηγίες ΚΕΕΛΠΝΟ)

Μέτρα Πρόληψης Μετάδοσης της Εποχικής Γρίπης

Οδηγίες για χώρους Παροχής Υπηρεσιών Υγείας

(Περίληψη από το έντυπο του ΚΕΕΛΠΝΟ - Οκτώβριος 2011)

Εισαγωγή
Η γρίπη είναι μια οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος. Προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α και Β, οι οποίοι προσβάλλουν το ανώτερο και το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος.

Η γρίπη εμφανίζεται με εποχικές εξάρσεις. Στη χώρα μας η περίοδος της γρίπης διαδράμει από Οκτώβριο έως Απρίλιο, με έξαρση της δραστηριότητας μεταξύ Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου.

Η νόσος μπορεί να διασπαρεί μέσα σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα, με αποτέλεσμα την αύξηση της νοσηρότητας, της νοσηλείας, της θνητότητας και κατ’ επέκταση του κόστους νοσηλείας των ασθενών, ιδιαίτερα των ομάδων υψηλού κινδύνου για την εμφάνιση επιπλοκών όπως οι ανοσοκατεσταλμένοι ασθενείς, τα νεογνά, και τα άτομα με χρόνια νοσήματα.

Η σχολαστική εφαρμογή των μέτρων προφύλαξης σε συνδυασμό με τον ετήσιο εμβολιασμό των εργαζομένων αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για τον περιορισμό της μετάδοσης της γρίπης στους χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας.

Οι οδηγίες που ακολουθούν διαμορφώθηκαν λαμβάνοντας υπόψη τα επιστημονικά δεδομένα και τις οδηγίες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (WHO).

Κλινική εικόνα της εποχικής γρίπης
Μεταδοτικότητα – Περίοδος επώασης 
Η γρίπη μεταδίδεται μέσω των αναπνευστικών εκκρίσεων κατά την διάρκεια πταρμού ή βήχα είτε μέσω επαφής με μολυσμένη επφάνεια.
Η περίοδος επώασης της γρίπης είναι 1-4 μέρες με μέσο όρο τις 2 μέρες.
Οι ενήλικες μπορεί να μεταδίδουν την γρίπη από 1 μέρα πριν την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και πέντε μέρες μετά.
Τα παιδιά μπορεί να μεταδίδουν την γρίπη για περισσότερες από 10 μέρες.
Τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα μεταδίδουν τον ιό για εβδομάδες ή μήνες.
Συμπτωματολογία – Κλινική Παρουσίαση
Τα συμπτώματα της γρίπης περιλμβάνουν αιφνίδια έναρξη με:
· υψηλό πυρετό (> 380 C)
· βήχα,
· καταρροή,
· φαρυγγαλγία,
· κεφαλαλγία,
· μυαλγίες
· έντονη καταβολή
Τα παιδιά μπορεί να παρουσιάσουν και συμπτώματα από το γαστρεντερικό, όπως ναυτία, εμετούς, διάρροια.

Τα συμπτώματα διαρκούν 2 – 7 μέρες, ο βήχας όμως μπορεί να επιμείνει για αρκετό χρονικό διάστημα.

Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως μέσα σε 1-2 εβδομάδες.
 

Επιπλοκές

Η γρίπη μπορεί να επιπλακεί ιδίως στα παιδιά, στους ηλικιωμένους, και στα άτομα που πάσχουν από χρόνια νοσήματα (σακχαρώδη διαβήτη, καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια πνευμονοπάθεια).

Οι κυριότερες επιπλοκές είναι:

·       η μικροβιακή πνευμονία κυρίως από πνευμονιόκοκκο και σταφυλόκοκκο

·       η αφυδάτωση

·       οι παροξυσμοί βρογχικού άσθματος

·       η παρόξυνση χρόνιας βρογχίτιδας

·       η επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας

·       η απορύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη

Ο κίνδυνος για την εμφάνιση επιπλοκών, εισαγωγών στο νοσοκομείο και θανάτων από γρίπη είναι μεγαλύτερος σε άτομα άνω των 65 ετών και σε άτομα με χρόνια νοσήματα.

Ορισμός κρούσματος εποχικής γρίπης

Ενδεχόμενο κρούσμα:

Κλνική εικόνα συμβατή με γρίπη (αιφνίδια έναρξη της νόσου με βήχα, πυρετό > 38⁰ C, μυαλγία και κεφαλαλγία) και επιδημιολογική σύνδεση με κρούσμα που έχει επιβεβαιωθεί εργαστηριακά.

Επιβεβαιωμένο κρούσμα:

Κλνική εικόνα συμβατή με γρίπη και εργαστηριακή επιβεβαίωση με μια από τις παρακάτω μεθόδους:

·       Ανίχνευση αντιγόνου του ιού της γρίπης

·       Ανίχνευση νουκλεϊνικού οξέος (RNA) του ιού της γρίπης

·       Απομόνωση του ιού της γρίπης

·       Αύξηση του τίτλου ειδικών αντισωμάτων έναντι του ιού της γρίπης Α και Β

Διαλογή προσερχομένων ασθενών – Χώρος Υποδοχής – Αίθουσα Αναμονής

Πρέπει να διασφαλίζεται η σωστή διαλογή των ασθενών πριν την είσοδο τους στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών (ΤΕΠ) και στα Τακτικά Εξωτερικά Ιατρεία (ΤΕΙ).

Στην εξωτερική είσοδο του νοσοκομείου συνιστάται να υπάρχει οικίσκος (BOX) και σε εμφανή σημεία ενημερωρικό υλικό με βασικές οδηγίες πρόληψης της μετάδοσης και αναπνευστικής υγιεινής για τους προσερχομένους ασθενείς.

Σε όλους τους ασθενείς που προσέρχονται με πυρετό και συμπτώματα από το αναπνευστικό σύστημα πρέπει να χορηγείται απλή χειρουργική μάσκα.

Στο χώρο αναμονής πρέπει να υπάρχει επαρκής ποσότητα χαρτομάντιλων και ποδοκίνητοι κάδοι απορριμμάτων.

Ανάλογα με την διαθεσιμότητα του χώρου υποδοχής συνιστάται να υπάρχει ειδικός χώρος αναμονής ασθενών με συμπτώματα από το αναπνευστικό ή η δυνατότητα να κάθονται σε απόσταση τουλάχιστον 1 μέτρου και κατά προτίμηση 2 μέτρων όπου αυτό είναι εφικτό, από άλλα άτομα που βρίσκονται στον ίδιο χώρο αναμονής.

Οι μεταφορείς ή το προσωπικό ασφαλείας που θα κατευθύνουν τον ασθενή είτε στον ειδικό χώρο αναμονής είτε στον εδικό χώρο εξέτασης θα πρέπει να φοράνε μάσκα την οποία θα αφαιρέσουν αμέσως μόλις απομακρυνθούν από τον ασθενή και δεν πρέπει να πλησιάσουν φορώντας την ίδια μάσκα, άλλον ασθενή ή προσωπικό που δεν φορά μάσκα.

– Χώρος Εξέτασης

Συνιστάται να υπάρχει ειδικός χώρος εξέτασης που να εξασφαλίζει την προφύλαξη των υπόλοιπων ασθενών που βρίσκονται στο χώρο αναμονής και εξέτασης. Ο χώρος εξέτασης πρέπει να είναι κατάλληλα εξοπλισμένος με εξεταστικό κρεβάτι, ποδοκίνητο κάδο απορριμμάτων για την απόρριψη των χαρτομάντιλων, ένα τροχήλατο με τον απαραίτητο εξοπλισμό για την εξέταση του ασθενή (χειρουργικές μάσκες, γάντια μιας χρήσης, αλκοολούχο διάλυμα, γλωσσοπίεστρα, θερμόμετρα, πιεσόμετρο, περιχειρίδες, στηθοσκόπιο, συσκευή οξυμετρίας). Ο ανωτέρω εξοπλισμός πρέπει να χρησιμοποιείται αποκλειστικά και μόνο για αυτόν τον χώρο εξέτασης. Επίσης πρέπει να υπάρχει άλλος ποδοκίνητος κάδος για την απόρριψη του εξοπλισμού προστασίας δίπλα στην πόρτα εξόδου του χώρου εξέτασης. Παραπλεύρως πρέπει να υπάρχει νιπτήρας με τρεχούμενο νερό για πλύσιμο χεριών με σαπούνι και αλκοολούχο αντισηπτικό.

Κατά την διάρκεια της φροντίδας κάθε ασθενούς, οι επαγγελματίες υγείας πρέπει να εφαρμόζουν τους κανόνες των βασικών προφυλάξεων. Τα μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν την χρήση γαντιών μιας χρήσης και την χρήση προστατευτικής μπλούζας.

Σε συνδυασμό με τις βασικές προφυλάξεις είναι απαραίτητη και η εφαρμογή μέτρων για την προφύλαξη από σταγονίδια. Είναι απαραίτητη η χρήση απλής χειρουργικής μάσκαςαμέσως πριν από την είσοδο στον χώρο εξέτασης. Η μάσκα αφαιρείται αμέσως πριν από την έξοδο από τον χώρο εξέτασης και απορρίπτεται στον ποδοκίνητο κάδο απόρριψης του προστατευτικού εξοπλισμού. Το προσωπικό που εισήλθε στο χώρο εξέτασης του ασθενούς δεν πρέπει να πιάνει τα μάτια, τη μύτη και το στόμα του πριν εξέλθει από τον χώρο αυτό, απορρίψει την μάσκα, την μπλούζα και τα γάντια που έχει χρησιμοποιήσει και πλύνει τα χέρια του.

Εξοπλσμός προστασίας επαγελματιών υγείας για την φροντίδα ασθενών με εποχική γρίπη

·       Χειρουργική μάσκα.

·       Γάντα μιας χρήσεως

·       Προστατευτκή μπλούζα μιας χρήσεως

·       Ειδικά προστατευτικά γυαλιά ευρέως οπτικού πεδίου ή ασπίδα προσώπου

Ο επαγγελματίας υγείας πρέπει να φορά τον εξοπλισμό προστασίας πριν εισέλθει στον ειδικό χώρο εξέτασης του ασθενούς, με την ακόλουθη σειρά και διαδικασία:

1.     Πλύσιμο χεριών

2.     Χερουργική μάσκα

3.     Γυαλιά ή ασπίδα προσώπου

4.     Προστατευτική μπλούζα μιας χρήσης

5.     Αντισηψία χεριών

6.     Γάντια μιας χρήσης

7.     Είσοδος στον χώρο εξέτασης

Ο εξοπλισμός προστασίας αφαιρείται στην πόρτα του δωματίου πριν την έξοδο από το χώρο εξέτασης με την ακόλουθη σειρά και διαδιδασία:

1.     Αφαίρεση γαντιών

2.     Αντισηψία χεριών

3.     Επανατοποθέτηση γαντιών μιας χρήσης

4.     Γυαλιά ή ασπίδα προσώπου

5.     Μπλούζα μιας χρήσης

6.     Αφαίρεση χειρουργικής μάσκας

7.     Αφαίρεση γαντιών

8.     Αντισηψία χεριών με αλκοολούχο αντισηπτικό.

Τα ενδύματα αφαιρούνται με φορά από μέσα προς τα έξω.

Υγιεινή των χεριών

Τα χέρια πρέπει να πλένονται με την κατάλληλη ποσότητα υγρού σαπουνιού (3-5 ml)για περίπου 15 sec και εφαρμόζοντας την σωστή τεχνική, στις παρακάτω περιπτώσεις:

·       Πριν και μετά από κάθε επαφή με ασθενή

·       Όταν είναι εμφανώς λερωμένα

·       Μετά από δραστηριότητες που είναι δυνατόν να προκαλέσουν μόλυνση

·       Μετά από την αφαίρεση των γαντιών μιας χρήσης

Η επάλειψη των χεριών με αλκοολούχα αντισηπτικά συνιστάται στις παρακάτω περιπτώσεις:

·       Μετά από δραστηριότητες όπου τα χέρια δεν είναι εμφανώς λερωμένα

·       Μετά από την αφαίρεση των γαντιών μιας χρήσης όταν πρόκειται να συνεχιστούν οι δραστηριότητες στον ίδιο ασθενή

·       Μετά το πλύσιμο των χεριών αφού τα χέρια έχουν στεγνώσει.

Η χρήση γαντιών σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά την υγιεινή των χεριών.

Αντιμετώπση εργαζομένων με πιθανή έκθεση σε ιό της εποχικής γρίπης

Οι εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας που πιθανόν να ήρθαν σε επαφή με τον ιό της εποχικής γρίπης χωρίς να έχουν λάβει τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης, πρέπει να είναι σε εγρήγορση για την πιθανότητα εμφάνισης πυρετού και συμπτωμάτων από το αναπνευστικό σύστημα, για 5 μέρες μετά την τελευταία πιθανή έκθεση τους στον ιό.

Οι εργαζόμενοι με ιστορικό πιθανής απροστάτευτης έκθεσης στον ιό της εποχικής γρίπης που εμφάνισαν συμπτώματα, πρέπει να παραμένουν στο σπίτι τους μέχρι  να αναρρώσουν με εξαίρεση την επίσκεψη σε ιατρό ή την ανάγκη νοσηλείας τους σε νοσοκομείο.

Κατά την παραμονή τους στο σπίτι πρέπει να τηρούνται τα μέτρα υγιεινής των χεριών και τα μέτρα πρόληψης λομώξεων για την αποφυγή της μετάδοσης της λοίμωξης σε άλλα άτομα.

Εμβολιασμός των εργαζομένων κατά της εποχικής γρίπης

Το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης συστήνει τον ετήσιο αντιγρπικό εμβολιασμό των εργαζομένων σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας που έρχονται σε επαφή με ασθενείς (όχι μόνο το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό αλλά και άτομα άλλων υπηρεσιών, π.χ. διοικητικοί υπάλληλοι, προσωπικό συνεργείου καθαριότητας, προσωπικό ασφαλείας, που πιθανόν να έρθουν σε επαφή με ασθενείς).

Ο εμβολιασμός κατά της γρίπης συστήνεται να γίνεται τον Οκτώβριο – Νοέμβριο κάθε έτους, σε περίπτωση όμως που δεν γίνει στο διάστημα αυτό, μπορεί να γίνεται καθ’ όλο το διάστημα που υπάρχουν κρούσματα γρίπης στην κοινότητα.

Η διεθνής βιβλιογραφία δείχνει ότι η αποτελεσματικότητα του αντιγριπικού εμβολιασμού είναι υψηλή σε όλες τις ηλικιακές ομάδες όσον αφορά την πρόληψη της γρίπης, την ανάγκη εισαγωγής σε νοσοκομείο, τη θνητότητα, τη μείωση του κόστους νοσηλείας και των απουσιών του προσωπικού από την εργασία του, λόγω ασθενείας.

Διαχείριση συρροής κρουσμάτων νοσοκομειακής γρίπης

Κατά την διάρκεια επιδημίας γρίπης στην κοινότητα, η αιφνίδια αύξηση εισαγωγών κρουσμάτων γρίπης στο νοσοκομείο σε συνδυασμό με την αυξημένη μεταδοτικότητα του ιού και το μικρό χρόνο επώασης της λοίμωξης, ευνοούν την νοσοκομειακή μετάδοση της νόσου και την εμφάνιση συρροών κρουσμάτων και επιδημιών στο χώρο του νοσοκομείου.

Οι εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας αποτελούν κύρια πηγή νοσοκομειακής μετάδοσης της γρίπης ειδικά αν δεν τηρούνται οι κανόνες προφύλαξης ή αν συνεχίζουν να εργάζονται ενώ έχουν προσβληθεί από τον ιό. Η νόσηση από γρίπη των εργαζομένων έχει ως αποτέλεσμα την μείωση του διαθέσιμου προσωπικού.

Ως συρροή κρουσμάτων ορίζεται η εμφάνιση 3 ή περισσοτέρων κρουσμάτων γρίπης, εκ των οποίων τουλάχιστον 1 είναι εργαστηριακά επιβεβαιωμένο, σε εργαζόμενους του νοσοκομείου, ασθενείς ή/και επισκέπτες, με επιδημιολογική σύνδεση με μια συγκεκριμένη νοσηλευτική μονάδα, μέσα σε διάστημα 10 ημερών.

Για την αντιμετώπιση συρροής κρουσμάτων νοσοκομειακής γρίπης συνιστάται:

1.     Η φροντίδα των ασθενών να γίνεται από προσωπικό που έχει εμβολιαστεί με το αντιγριπικό εμβόλιο. Στην περίθαλψη των ασθενών με πιθανή ή επιβεβαιωμένη γρίπη πρέπει να εμπλέκεται ο μικρότερος δυνατός αριθμός εργαζομένων συνολικά και ανά ειδικότητα. Το προσωπικό αυτό δεν πρέπει να φροντίζει άλλους ασθενείς που δεν πάσχουν από γρίπη (Designated Personnel).

2.     Αποφυγή ή και περιορισμός των μετακινήσεων του επιφορτισμένου προσωπικού για φροντίδα ασθενών με γρίπη, στο νοσοκομείο.

3.     Από κοινού νοσηλεία (Συν-νοσηλεία / Cohorting) ασθενών με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη σε κοινό θάλαμο που χρησιμοποιείται αποκλειστικά για νοσηλεία τέτοιων ασθενών. Σε περίπτωση που απαιτηθεί συν-νοσηλεία ασθενών με ενδεχόμενη γρίπη, η απόσταση μεταξύ των κρεβατιών μέσα στον θάλαμο πρέπει να είναι τουλάχιστον 1 μέτρο ή κατά προτίμηση 2 μέτρα και να υπάρχει διαχωριστική κουρτίνα μεταξύ των κρεβατιών.

4.     Σχολαστική εφαρμογή των κανόνων προφύλαξης έναντι σταγονιδίων πέραν των βασικών προφυλάξεων.

5.     Αποφυγή μη επειγουσών ή προγραμματισμένων εισαγωγών στην κλινική ή το τμήμα όπου εμφανίστηκε η συρροή των κρουσμάτων.

6.     Προφυλακτική χορήγηση αντι-ιικών φαρμάκων με δράση κατά του ιού της γρίπης σε άτομα με παράγοντες κινδύνου για σοβαρή νόσηση και εμφάνιση επιπλοκών και σε εργαζόμενους που δεν εμβολιάσθηκαν φέτος συμπεριλαμβανομένων και όσων εμβολιάσθηκαν πρόσφατα μέσα στις 2 προηγούμενες εβδομάδες. Σημειώνεται ότι η προφυλακτική αντι-ιική αγωγή δεν αποτελεί υποκατάστατο του αντιγριπικού εμβολίου.

7.     Αντιγριπικός εμβολιασμός του προσωπικού του νοσοκομείου που δεν εμβολιάστηκε φέτος