ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ (BASIC FLUID AND ELECTROLYTE CONCEPTS) - Part 1

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΑΣ ΥΓΡΩΝ ΚΑΙ ΗΛΕΚΤΡΟΛΥΤΩΝ

(BASIC FLUID AND ELECTROLYTE CONCEPTS) - Part 1


Πριν μάθετε πώς να φροντίζετε ασθενείς με διαταραχές ισορροπίας υγρών και ηλεκτρολυτών, είναι σημαντικό να κατανοήσετε τις φυσιολογικές διαδικασίες των ρυθμιστικών μηχανισμών του σώματος.
Το σώμα βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση μεταβολής καθώς τα υγρά και οι ηλεκτρολύτες μετατοπίζονται μέσα και έξω από τα κύτταρα μέσα στο σώμα σε μια προσπάθεια να διατηρηθεί μια σχεδόν τέλεια ισορροπία.

Μια ελαφριά αλλαγή προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες σε διάφορα συστήματα του σώματος.

Υγρά Σώματος (Body Fluids)
Τα σωματικά υγρά αποτελούνται από νερό, ηλεκτρολύτες, πλάσμα αίματος και κύτταρα, πρωτεΐνες και άλλα διαλυτά σωματίδια που συνολικά αναφέρονται ως διαλυμένες ουσίες. Τα σωματικά υγρά βρίσκονται σε δύο κύριους διαμερισματικούς χώρους του σώματος που ονομάζονται ενδοκυττάριο και εξωκυττάριο διαμέρισμα.

Στις παρακάτω εικόνες απεικονίζονται σχηματικά τα διαμερίσματα του ενδοκυττάριου και εξωκυττάριου χώρου.

είμαστε νερό κατά τα 2/3 περίπου          

Το νερό αποτελεί περίπου τα δύο τρίτα της συνολικής μάζας του σώματός μας. Για την ακρίβεια, στους άνδρες το ποσοστό αυτό είναι 66% νερό, ενώ στις γυναίκες είναι ελαφρώς λιγότερο στο 55%.

Για τον υπολογισμό του συνολικού ποσού ύδατος του σώματος χρησιμοποιείται ο τύπος:

TBW = BW X 0,66 L (Άρρεν) [για στρογγυλοποίηση 0,6]

TBW = BW X 0,55 L (Θήλυ)   [για στρογγυλοποίηση 0,5]

όπου:

Total Body Water - TBW = Συνολικό Ύδωρ Σώματος

Body Weight - BW = Βάρος Σώματος

Για παράδειγμα ένας άνδρας βάρους σώματος 70 kg έχει περίπου 42 L συνολικό ύδωρ σώματος και μια γυναίκα με το ίδιο βάρος έχει 38 L.

Η αιτία για αυτή την διαφορά μεταξύ των φύλων έγκειται στο γεγονός ότι η γυναίκα έχει 5% παραπάνω λιπώδη ιστό. Αυτή η διαφορά μόνο μερικές φορές έχει κλινική σημασία.

Διαμερισματικοί Χώροι Υγρών του Σώματος 

(BODY FLUID COMPARTMENTS)

ΟΛΙΚΟ ΥΔΩΡ ΣΩΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΣΤΟΥ ΣΤΟΥΣ ΔΙΑΜΕΡΙΣΜΑΤΙΚΟΥΣ ΧΩΡΟΥΣ

Το περισσότερο νερό του σώματος είναι "κλειδωμένο" μέσα στα κύτταρα' αυτό είναι το ενδοκυττάριο διαμέρισμα ("Intracellular Compartment"). Περιβρέχοντας τα κύτταρα και καταλαμβάνοντας εξωκυττάριους χώρους όπως η υπεζωκοτική κοιλότητα, τα μεσάρθρια διαστήματα κ.λ.π. μια μικρότερη ποσότητα ύδατος αποτελεί το υγρό του διάμεσου χώρου ("Interstitial Compartment").

Ενώ στο ενδαγγειακό διαμέρισμα (Intravascular Compartment") βρίσκεται το μικρότερο ποσό του συνολικού ύδατος του σώματος που ανέρχεται γύρω στα 3 λίτρα που μαζί με επιπλέον 2 λίτρα έμμορφων συστατικών του αίματος απαρτίζουν το συνολικό όγκο αίματος (total blood volume).

Το άθροισμα του ύγρου που βρίσκεται στον διάμεσο χώρο και στο ενδοαγγειακό διαμέρισμα σχηματίζει αυτό που αποκαλούμε εξωκυττάριο χώρο ("extracellular space").

Το νερό μετακινείται ελεύθερα μεταξύ των διαμερισματικών χώρων, αλλά σε συνηθισμένες συνθήκες, υγρά προστίθενται ή αφαιρούνται από τον ενδαγγειακό χώρο.

Απώλειες υγρών συμβαίνουν κυρίως από τον ενδαγγεακό χώρο. Χάνεται νερό μέσω των νεφρών και του γαστρεντερικού σωλήνα και οι απώλειες αυτές είναι αντιληπτές ενώ η ποσότητά τους μπορεί να μετρηθεί. Το νερό που χάνεται όμως από το δέρμα και το αναπνευστικό σύστημα δεν μπορούν να μετρηθούν και για αυτό αποκαλούνται "άδηλες απώλειες" (insensible losses). Κατά μέσο όρο αυτές οι απώλεις σε υγιή κατάσταση υπολογίζονται περίπου σε 500 ml / 24-ωρο και μπορούν να αυξηθούν σε ασθένειες ειδκά δε όταν υπάρχει πυρετός.

Το ενδοκυτταρικό υγρό [Intracellular Fluid - (ICF)] βρίσκεται μέσα στα κύτταρα και αποτελείται από πρωτεΐνες, νερό, ηλεκτρολύτες και διαλυμένες ουσίες. 

Ο πιο άφθονος ηλεκτρολύτης στο ενδοκυτταρικό υγρό είναι το κάλιο (Κ+). Το ενδοκυτταρικό υγρό είναι ζωτικής σημασίας για τη λειτουργία του σώματος. Στην πραγματικότητα, το ενδοκυτταρικό υγρό αντιπροσωπεύει το 60% του όγκου των σωματικών υγρών και το 40% του συνολικού σωματικού βάρους ενός ατόμου![2]

Το εξωκυτταρικό υγρό [Extracellular Fluid - (ECF)] βρίσκεται έξω από τα κύτταρα. Ο πιο άφθονος ηλεκτρολύτης στο εξωκυττάριο υγρό είναι το νάτριο (Νa+). Το σώμα ρυθμίζει τα επίπεδα νατρίου για να ελέγχει την κίνηση του νερού μέσα και έξω από τον εξωκυττάριο χώρο λόγω της ώσμωσης.

Το εξωκυττάριο υγρό κατανέμεται περαιτέρω σε διάφορους χώρους. Ο πρώτος χώρος αφορά το ενδοαγγειακό υγρό που βρίσκεται στο αγγειακό σύστημα που αποτελείται από αρτηρίες, φλέβες και τριχοειδή δίκτυα. Το ενδοαγγειακό υγρό είναι όγκος πλήρους αίματος και περιλαμβάνει επίσης ερυθρά αιμοσφαίρια, λευκά αιμοσφαίρια, πλάσμα και αιμοπετάλια. Το ενδαγγειακό υγρό είναι το πιο σημαντικό συστατικό της συνολικής ισορροπίας υγρών του σώματος.

Η απώλεια ενδοαγγειακού υγρού προκαλεί έλλειμμα ενδαγγειακού όγκου υγρών, που αναφέρεται και ως υποογκαιμία. Η ενδαγγειακή απώλεια υγρών μπορεί να προκληθεί από διάφορους παράγοντες, όπως η υπερβολική χρήση διουρητικών, η σοβαρή αιμορραγία, ο έμετος, η διάρροια και η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών από το στόμα. Εάν η απώλεια ενδοαγγειακών υγρών είναι σοβαρή, το σώμα δεν μπορεί να διατηρήσει επαρκή αρτηριακή πίεση και αιμάτωση ζωτικών οργάνων. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υποογκαιμική καταπληξία (Hypovolemic Shock) και κυτταρικό θάνατο όταν τα κρίσιμα όργανα δεν λαμβάνουν παροχή αίματος πλούσιου σε οξυγόνο που απαιτείται για την εκτέλεση των κυτταρικών λειτουργιών.

Ένας δεύτερος χώρος κατανομής εξωκυττάριου υγρού είναι ο διάμεσος χώρος και αφορά σε υγρό [Διάμεσο Υγρό - Interstitial Fluid] που βρίκεται έξω από τα αιμοφόρα αγγεία και μεταξύ των κυττάρων. Για παράδειγμα, σε ασθενή με καρδιακή ανεπάρκεια αν παρατηρήσετε αυξημένο πρήξιμο στα πόδια και τους αστραγάλους, έχετε δει ένα παράδειγμα περίσσειας διάμεσου υγρού που αναφέρεται ως οίδημα.

Το υπόλοιπο εξωκυττάριο υγρό, κατανέμεται στο χώρο μεταξύ των κυττάρων των διαφόρων ιστών και ονομάζεται επίσης διακυτταρικό υγρό (Transcellular Fluid). Τέτοιο υγρό είναι το ΕΝΥ, το αρθιρικό υγρό το ενδοϋπεζωκοτικό, το περικαρδιακό και το ενδοπεριτοναϊκό υγρό.[3]

Διακίνηση των Υγρών (Fluid Movement)

Η κίνηση του υγρού συμβαίνει μέσα στο σώμα λόγω της ογκωτικής πίεσης, της υδροστατικής πίεσης και της ώσμωσης. Η σωστή κίνηση του υγρού εξαρτάται από την άθικτη και σωστά λειτουργούσα επένδυση του αγγειακού ιστού (ενδοθήλιο), τα φυσιολογικά επίπεδα περιεκτικότητας σε πρωτεΐνη στο αίμα και τις επαρκείς υδροστατικές πιέσεις μέσα στα αιμοφόρα αγγεία. Η άθικτη επένδυση αγγειακού ιστού (ακέραιο ενδοθήλιο) εμποδίζει τη διαρροή υγρού από τα αιμοφόρα αγγεία. Η περιεκτικότητα σε πρωτεΐνη του αίματος (με τη μορφή λευκωματίνης) προκαλεί ογκωτική πίεση που συγκρατεί το νερό μέσα στο αγγειακό διαμέρισμα. Για παράδειγμα, ασθενείς με μειωμένα επίπεδα πρωτεΐνης (δηλαδή χαμηλή λευκωματίνη ορού) εμφανίζουν οίδημα λόγω της διαρροής του ενδοαγγειακού υγρού σε διάμεσες περιοχές λόγω της μειωμένης ογκωτικής πίεσης.

Η υδροστατική πίεση ορίζεται ως η πίεση που ασκεί ένα υγρό που περιέχεται μέσα σε υλικό που το περιορίζει. Στο διαμέρισμα του ενδοαγγειακού υγρού, η υδροστατική πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα τριχοειδή αγγεία. Η υδροστατική πίεση αντιτίθεται στην ογκοτική πίεση στο αρτηριακό άκρο των τριχοειδών αγγείων, όπου ωθεί το υγρό και τις διαλυμένες ουσίες έξω στο διάμεσο διαμέρισμα. Στο φλεβικό άκρο του τριχοειδούς, η υδροστατική πίεση μειώνεται, γεγονός που επιτρέπει στην ογκοτική πίεση να τραβήξει υγρά και διαλυμένες ουσίες πίσω στο τριχοειδές αγγείο. 

Η διήθηση (Filtration) συμβαίνει όταν η υδροστατική πίεση ωθεί τα υγρά και τις διαλυμένες ουσίες μέσω μιας διαπερατής μεμβράνης, ώστε να μπορούν να απεκκριθούν. Ένα παράδειγμα αυτής της διαδικασίας είναι η διήθηση υγρών και αποβλήτων μέσω των σπειραματικών τριχοειδών αγγείων στα νεφρά. Αυτή η διαδικασία διήθησης εντός των νεφρών επιτρέπει την αποβολή περίσσειας υγρών και άχρηστων προϊόντων από το σώμα με τη μορφή ούρων.

Η κίνηση του υγρού ελέγχεται επίσης μέσω της ώσμωσης. Η ώσμωση είναι η κίνηση του νερού μέσω μιας ημιπερατής μεμβράνης, από μια περιοχή μικρότερης συγκέντρωσης διαλυμένης ουσίας σε μια περιοχή μεγαλύτερης συγκέντρωσης διαλυμένης ουσίας, σε μια προσπάθεια να εξισωθούν οι συγκεντρώσεις διαλυμένης ουσίας και στις δύο πλευρές της μεμβράνης. Μόνο τα υγρά και ορισμένα διαλυμένα σωματίδια  μπορούν να περάσουν μέσα από μια ημιπερατή μεμβράνη. μεγαλύτερα σωματίδια εμποδίζονται να περάσουν. Επειδή η ώσμωση αναγκάζει το υγρό να κινείται λόγω κλίσης συγκέντρωσης και δεν δαπανάται ενέργεια κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, αναφέρεται ως παθητική μεταφορά.[7] Στην παρακάτω εικόνα παρουσιάζεται απεικόνιση της ώσμωσης όπου το νερό έχει μετακινηθεί στη δεξιά πλευρά της μεμβράνης για να εξισώσει τη συγκέντρωση των διαλυμένων ουσιών σε αυτήν την πλευρά με την αριστερή πλευρά.

Η ώσμωση προκαλεί κίνηση υγρού μεταξύ του ενδαγγειακού, διάμεσου και ενδοκυττάριου διαμερισματικού χώρου, με βάση τη συγκέντρωση διαλυμένης ουσίας στο υγρό. Για παράδειγμα, θυμηθείτε μια στιγμή που έχετε φάει μεγάλη ποσότητα αλμυρών τροφών. Η συγκέντρωση νατρίου στο αίμα αυξάνεται. Λόγω της αυξημένης συγκέντρωσης διαλυμένης ουσίας στην κυκλοφορία του αίματος, η ώσμωση αναγκάζει το υγρό να έλκεται στο ενδοαγγειακό διαμέρισμα από το διάμεσο και το ενδοκυτταρικό διαμέρισμα για να προσπαθήσει να εξισορροπήσει τη συγκέντρωση της διαλυμένης ουσίας. Καθώς το υγρό φεύγει από τα κύτταρα, συρρικνώνονται σε μέγεθος. Η συρρίκνωση των κυττάρων είναι αυτή που προκαλεί πολλά συμπτώματα αφυδάτωσης, όπως ξηρούς, κολλώδεις βλεννογόνους. Επειδή τα εγκεφαλικά κύτταρα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην κίνηση υγρών λόγω ώσμωσης, μπορεί να εμφανιστεί πονοκέφαλος εάν δεν υπάρχει επαρκής πρόσληψη υγρών.

Διακίνηση Διαλυμένων Ουσιών (Solute Movement)

Η κίνηση της διαλυμένης ουσίας ελέγχεται από τη διάχυση (diffusion), την ενεργή μεταφορά (active transport) και τη διήθηση (filtration). Διάχυση (Diffuion) είναι η μετακίνηση μορίων από μια περιοχή υψηλότερης συγκέντρωσης σε μια περιοχή χαμηλότερης συγκέντρωσης για να εξισορροπηθεί η συγκέντρωση των διαλυμένων ουσιών σε μια περιοχή. (Σημειώστε ότι η διάχυση είναι διαφορετική από την ώσμωση επειδή η ώσμωση είναι η κίνηση του υγρού ενώ η διάχυση είναι η κίνηση των διαλυμένων ουσιών.) 

Η διάχυση διενεργείται λόγω της διαφοράς συγκέντρωσης διαλυμένης ουσίας με τις διαλυμένες ουσίες να κινούνται ελεύθερα χωρίς κατανάλωση ενέργειας. Ένα παράδειγμα διάχυσης είναι η κίνηση των μορίων εισπνεόμενου οξυγόνου από τις κυψελίδες στα τριχοειδή αγγεία στους πνεύμονες, έτσι ώστε να μπορούν να κατανεμηθούν σε όλο το σώμα.

Ενεργός Μεταφορά (Active Transport)

Η ενεργός μεταφορά, σε αντίθεση με τη διάχυση, περιλαμβάνει τη μετακίνηση διαλυμένων ουσιών και ιόντων δια μέσου μιας κυτταρικής μεμβράνης από μια περιοχή χαμηλότερης συγκέντρωσης σε μια περιοχή υψηλότερης συγκέντρωσης. Επειδή η ενεργός μεταφορά μετακινεί τις διαλυμένες ουσίες ενάντια σε μια κλίση  συγκέντρωσης για να αποτρέψει την υπερσυσσώρευση διαλυμένων ουσιών σε μια περιοχή, απαιτείται ενέργεια για να πραγματοποιηθεί αυτή η διαδικασία.[10] Ένα παράδειγμα ενεργού μεταφοράς είναι η αντλία νατρίου-καλίου, η οποία χρησιμοποιεί ενέργεια για να διατηρεί υψηλότερα επίπεδα νατρίου στο εξωκυττάριο υγρό και υψηλότερα επίπεδα καλίου στο ενδοκυτταρικό υγρό. 

Απεικόνιση της διάχυσης και της αντλίας νατρίου-καλίου που ρυθμίζει τα επίπεδα νατρίου και καλίου στα εξωκυτταρικά και ενδοκυτταρικά διαμερίσματα. Θυμηθείτε ότι το νάτριο (Na+) είναι ο πρωτεύων ηλεκτρολύτης στον εξωκυττάριο χώρο και το κάλιο (K+) είναι ο κύριος ηλεκτρολύτης στον ενδοκυτταρικό χώρο.

Ρύθμιση Υγρών και Ηλεκτρολυτών (Fluid and Electrolyte Regulation)

Το σώμα πρέπει να ρυθμίζει προσεκτικά τη συσσώρευση και την απoβολή ενδοαγγειακού υγρού για να αποτρέψει την αύξηση ή το έλλειμμα όγκου ύδατος και να διατηρήσει ικανοποιητική αρτηριακή πίεση. Η ισορροπία του ύδατος ρυθμίζεται από διάφορους μηχανισμούς, όπως η αντιδιουρητική ορμόνη (ADH), η δίψα και το Σύστημα Ρενίνης-Αγγειοτασίνης-Αλδοστερόνης (RAAS).

Η πρόσληψη υγρών ρυθμίζεται από τη δίψα. Καθώς χάνεται υγρό και αυξάνεται το επίπεδο νατρίου στον ενδαγγειακό χώρο, αυξάνεται η ωσμωτικότητα του ορού. Η ωσμωτικότητα του ορού είναι ένα μέτρο της συγκέντρωσης των διαλυμένων ουσιών στο αίμα. Οι ωσμοϋποδοχείς στον υποθάλαμο αισθάνονται ότι αυξήθηκε η  ωσμωτικότητα στον ορό και πυροδοτούν την απελευθέρωση της ADH (αντιδιουρητικής ορμόνης) που δρα στα νεφρά για να κατακρατήσουν υγρά. Οι ωσμοϋποδοχείς παράγουν επίσης το αίσθημα της δίψας ώστε να προκληθεί αυξημένη πρόσληψη υγρών. Ωστόσο, τα άτομα πρέπει να είναι σε θέση να ανταποκρίνονται διανοητικά και σωματικά στα σήματα δίψας για να αυξήσουν την από του στόματος πρόσληψη. Πρέπει να είναι σε εγρήγορση, τα υγρά πρέπει να είναι προσβάσιμα και το άτομο πρέπει να είναι ικανό ώστε να έχει πρόσβαση στα υγρά. Όταν ένα άτομο δεν είναι σε θέση να ανταποκριθεί στα σήματα δίψας, εμφανίζεται αφυδάτωση. Τα ηλικιωμένα άτομα διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο αφυδάτωσης λόγω της σχετιζόμενης με την ηλικία βλάβης στην αντίληψη της δίψας. Η μέση πρόσληψη υγρών από ενήλικες είναι περίπου 2.500 mL την ημέρα τόσο από την τροφή όσο και από ροφήματα. Απαιτείται αυξημένη ποσότητα υγρών εάν ο ασθενής έχει άλλες ιατρικές παθήσεις που προκαλούν υπερβολική απώλεια υγρών, όπως εφίδρωση, πυρετός, έμετος, διάρροια και αιμορραγία.

Το Σύστημα Ρενίνης-Αγγειοτενσίνης-Αλδοστερόνης (RAAS) διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση της παραγωγής υγρών και της αρτηριακής πίεσης. 

Απεικόνιση του Συστήματος Ρενίνης-Αγγειοτασίνης-Αλδοστερόνης (RAAS). 

Όταν υπάρχει μειωμένη αρτηριακή πίεση (η οποία μπορεί να προκληθεί από απώλεια υγρών), εξειδικευμένα νεφρικά κύτταρα παράγουν και εκκρίνουν ρενίνη στην κυκλοφορία του αίματος. Η ρενίνη δρα στο αγγειοτενσινογόνο που απελευθερώνεται από το ήπαρ και το μετατρέπει σε αγγειοτενσίνη Ι, η οποία στη συνέχεια μετατρέπεται σε αγγειοτενσίνη II. Η αγγειοτενσίνη ΙΙ κάνει μερικά σημαντικά πράγματα. Πρώτον, η αγγειοτενσίνη II προκαλεί αγγειοσυστολή για να αυξήσει τη ροή του αίματος στα ζωτικά όργανα. Διεγείρει επίσης τον φλοιό των επινεφριδίων να απελευθερώσει αλδοστερόνη. Η αλδοστερόνη είναι μια στεροειδής ορμόνη που προκαλεί αυξημένη επαναρρόφηση νατρίου από τα νεφρά και επακόλουθη αυξημένη ωσμωτικότητα ορού στην κυκλοφορία του αίματος. Όπως θυμάστε, η αυξημένη ωσμωτικότητα του ορού αναγκάζει την ώσμωση να μετακινήσει το υγρό στο ενδοαγγειακό διαμέρισμα σε μια προσπάθεια εξισορρόπησης των σωματιδίων της διαλυμένης ουσίας. Τα αυξημένα υγρά στο ενδαγγειακό διαμέρισμα αυξάνουν τον όγκο του κυκλοφορούντος αίματος και βοηθούν στην αύξηση της αρτηριακής πίεσης του ατόμου. Ένας εύκολος τρόπος για να θυμάστε αυτή τη φυσιολογική διαδικασία είναι «η αλδοστερόνη εξοικονομεί αλάτι» και «το νερό ακολουθεί το αλάτι».[13]

Η αποβολή υγρών γίνεται κυρίως μέσω των νεφρών με τη μορφή ούρων. Τα υγρά αποβάλλονται επίσης μέσω του δέρματος ως εφίδρωση, μέσω του γαστρεντερικού σωλήνα με τη μορφή κοπράνων και μέσω των πνευμόνων κατά την αναπνοή. 

Το σαράντα τοις εκατό (40%) της ημερήσιας αποβολής υγρών οφείλεται σε αυτές τις "μη μετρούμενες ή φανερές απώλειες" (insensible losses) μέσω του δέρματος, του γαστρεντερικού σωλήνα και των πνευμόνων και δεν μπορεί να μετρηθεί. Το υπόλοιπο 60% της ημερήσιας αποβολής υγρών είναι με τη μορφή ούρων. Φυσιολογικά, τα νεφρά παράγουν περίπου 1.500 mL ούρων την ημέρα όταν η πρόσληψη υγρών είναι επαρκής. Η μειωμένη παραγωγή ούρων είναι πρώιμο σημάδι αφυδάτωσης ή νεφρικής δυσλειτουργίας. Είναι σημαντικό για τους νοσηλευτές να αξιολογούν την παραγωγή ούρων σε ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο. Εάν ένας ασθενής εμφανίσει λιγότερο από 30 mL/ώρα (ή 0,5 mL/kg/ώρα) παραγωγής ούρων σε διάστημα οκτώ ωρών, ο ιατρός θα πρέπει να ειδοποιηθεί για άμεση παρέμβαση. 

Απεικόνιση του ημερήσιου ισοζυγίου νερού ενός μέσου ενήλικα 2.500 mL πρόσληψης υγρών σε ισορροπία με 2.500 mL παροχή υγρών.

Διαταραχή ισοζυγίου Υγρών (Fluid Imbalance)

Δύο τύποι διαταραχής ισοζυγίου υγρών είναι ο αυξημένος όγκος υγρών (επίσης αναφέρεται ως υπερογκαιμία) και ο ανεπαρκής όγκος υγρών (αναφέρεται επίσης ως υποογκαιμία). Αυτές οι ανισορροπίες αναφέρονται κυρίως σε ανισορροπίες στο εξωκυτταρικό διαμέρισμα, αλλά μπορεί να προκαλέσουν κίνηση υγρού στα ενδοκυτταρικά διαμερίσματα με βάση το επίπεδο νατρίου του αίματος.

Περίσσεια ή Αυξημένος Όγκος Υγρών (Excessive Fluid Volume)

Αυξημένος όγκος υγρού (που αναφέρεται επίσης ως υπερογκαιμία) εμφανίζεται όταν κατακρατείται αυξημένη ποσότητα υγρού στο ενδαγγειακό διαμέρισμα. Οι ασθενείς που διατρέχουν κίνδυνο να αναπτύξουν περίσσεια και αυξημένο όγκο υγρών είναι εκείνοι με τις ακόλουθες καταστάσεις:

• Καρδιακή Ανεπάρκεια
• Νεφρική Ανεπάρκεια
• Κίρρωση Ήπατος
• Εγκυμοσύνη

Τα συμπτώματα υπερφόρτωσης υγρών περιλαμβάνουν οίδημα με εντύπωμα, ασκίτη και δύσπνοια και υγρούς ρόγχους στους πνεύμονες. Το οίδημα εμφανίζεται σε μέρη του σώματος που είναι σε κατωφέρεια λόγω συσσώρευσης υγρού στους διάμεσους χώρους. Ο ασκίτης είναι υγρό που κατακρατείται στην κοιλιά.

Η θεραπεία εξαρτάται από την αιτία της κατακράτησης υγρών.  Συστήνεται περιορισμός πρόσληψηε νατρίου και υγρών και συχνά χορηγούνται διουρητικά για την αποβολή της περίσσειας υγρών. 

Έλλειμμα Όγκου Ύδατος (Deficient Fluid Volume)

Έλλειμμα Όγκου Ύδατος (που αναφέρεται επίσης ως υποογκαιμία ή αφυδάτωση) εμφανίζεται όταν η αποβολή υγρών είναι περισσότερη από την  πρόσληψη υγρών. Συνήθεις αιτίες ελλείμματος όγκου υγρών είναι η διάρροια, ο έμετος, η υπερβολική εφίδρωση, ο πυρετός και η μειωμένη λήψη υγρών από το στόμα.

Στα άτομα που έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο αφυδάτωσης συμπεριλαμβάνονται οι παρακάτω ομάδες:

Ενήλικες μεγάλης ηλικίας

Βρέφη και παιδιά

Ασθενείς με χρόνιες παθήσεις όπως σακχαρώδη διαβήτη και νεφρική νόσο

Ασθενείς που λαμβάνουν διουρητικά και άλλα φάρμακα που προκαλούν αυξημένη αποβολή ούρων

Άτομα που ασκούνται ή εργάζονται σε εξωτερικούς χώρους με ζεστό καιρό[16]

Στους ενήλικες, τα συμπτώματα αφυδάτωσης είναι τα εξής:

Αίσθημα μεγάλης δίψας

Ξερό στόμα

Πονοκέφαλος

Ξηρό δέρμα

Ούρηση και εφίδρωση λιγότερο από το συνηθισμένο

Σκούρα, συμπυκνωμένα ούρα

Αίσθημα κόπωσης

Αλλαγές στην ψυχική κατάσταση

Ζάλη λόγω μειωμένης αρτηριακής πίεσης

Αυξημένη καρδιακή συχνότητα[17]

Σε βρέφη και μικρά παιδιά, πρόσθετα συμπτώματα αφυδάτωσης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:

Κλάμα χωρίς δάκρυα

Στεγνές πάνες για τρεις ώρες ή περισσότερο

Ασυνήθιστη υπνηλία ή καταστολή

Ευερεθιστότητα

Εισολκή οφθαλμικών βολβών

Αύξηση βάθους της πηγής του κρανίου[18]

Η αφυδάτωση μπορεί να είναι ήπια και να αντιμετωπιστεί με αυξημένη από του στόματος πρόσληψη υγρών, όπως νερό ή αθλητικά ηλεκτρολυτικά διαλύματα. Οι σοβαρές περιπτώσεις μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή και να απαιτούν τη χορήγηση ενδοφλεβίων υγρών.

Βιβλιογραφία

1. “Cellular_Fluid_Content.jpg” by Welcome1To1The1Jungle is licensed under CC BY 3.0 ↵
2. Fluid. (2012). In Britannica. https://www.britannica.com/science/fluid-biology ↵
3. This work is a derivative of StatPearls by Brinkman, Dorius, and Sharma and is licensed under CC BY 4.0 ↵
4. This work is a derivative of StatPearls by Brinkman, Dorius, and Sharma and is licensed under CC BY 4.0 ↵
5. "Hydrostatic Pressure" by Ann Lawrie is licensed under CC BY-NC 2.0 ↵
6. “Capillary_microcirculation.jpg” by Kes47 is in the Public Domain ↵
7. BBC. (n.d.) Movement across cell membranes. https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zc9tyrd/revision/5 ↵
8. “0307_Osmosis.jpg” by OpenStax is licensed under CC BY 4.0. Access for free at https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/3-1-the-cell-membrane ↵
9. “Simple_Diffusion.png” by Elizabeth2424 is licensed under CC BY-SA 3.0 ↵
10. BBC. (n.d.) Movement across cell membranes. https://www.bbc.co.uk/bitesize/guides/zc9tyrd/revision/5 ↵
11. “Sodium-potassium_pump_and_diffusion.png” by BruceBlaus.com staff is licensed under CC BY 3.0 ↵
12. “2626_Renin_Aldosterone_Angiotensin.jpg” by OpenStax is licensed under CC BY 3.0. Access for free at https://openstax.org/books/anatomy-and-physiology/pages/25-4-microscopic-anatomy-of-the-kidney ↵
13. This work is a derivative of StatPearls by Fountain and Lappin and is licensed under CC BY 4.0 ↵
14. "Water_balance.png" by David Walsh and Alan Sved is licensed under CC BY-SA 4.0 ↵
15. Lewis, J. L., III. (June 2020). Volume overload. Merck Manual Professional Version. https://www.merckmanuals.com/professional/endocrine-and-metabolic-disorders/fluid-metabolism/volume-overload ↵
16. MedlinePlus [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); Dehydration; [updated 2020, Oct 1; reviewed 2016, Apr 15; cited 2020, Aug 5]. https://medlineplus.gov/dehydration.html ↵
17. MedlinePlus [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); Dehydration; [updated 2020, Oct 1; reviewed 2016, Apr 15; cited 2020, Aug 5]. https://medlineplus.gov/dehydration.html ↵
18. MedlinePlus [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); Dehydration; [updated 2020, Oct 1; reviewed 2016, Apr 15; cited 2020, Aug 5]. https://medlineplus.gov/dehydration.html ↵
19. Forciea, B. (2017, April 21). Fluids and electrolytes: Water. [Video]. YouTube. All rights reserved. Video used with permission. https://youtu.be/VMxmDeduKR0 ↵