ΔΗΛΗΤΗΡΙΑΣΗ από ΑΙΘΑΝΟΛΗ (ETHANOL INTOXICATION)
· Προϊόντα που περιέχουν ΑΙΘΑΝΟΛΗ
- Οινοπνευματώδη,- Κολόνιες,- Αρώματα,- Διαλύματα στοματικών πλύσεων,- Ελιξίρια
· Μηχανισμός Τοξικότητας
1.Καταστολή του ΚΝΣ
2.Υπογλυκαιμία
Σημείωση: Η δηλητηρίαση από αιθανόλη εκθέτει το άτομο που την υφίσταται σε επικίνδυνες για την ζωή του καταστάσεις όπως
-Τραύμα: Συνήθως πρόκειται για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από πτώση, οι οποίες σε συνδυασμό με διαταραχές πηκτικότητας που συνυπάρχουν σε χρόνια κατάχρηση αιθανόλης καταλήγουν σε σχηματισμό υποσκληρίδιων αιματωμάτων.
-Υποθερμία από έκθεση σε ψύχος: Άτομα σε κατάσταση οξείας μέθης λόγω διαταραχής του επιπέδου συνειδήσεως μπορεί να παραμείνουν για μακρό χρονικό διάστημα σε ψυχρό περιβάλλον και να παρουσιάσουν υποθερμία.
· Τοξική δόση
Γενικά, δόση καθαρής αιθανόλης 0,7 g/Kg (περίπου 3-4 ποτά), προκαλεί συγκέντρωση αιθανόλης στο αίμα ίση με 100 mg/dl, που θεωρείται νομικώς ως όριο για τον ορισμό της οξείας μέθης, σε πολλά κράτη.
Συγκέντρωση αιθανόλης στο αίμα ίση με 100 mg/dl, είναι αρκετή για να προκαλέσει υπογλυκαιμία, μέσω αναστολής της γλυκονεογένεσης, αλλά δεν μπορεί να προκαλέσει κώμα.
Επίπεδα αιθανόλης στο αίμα ίσα με 300 mg/dl συνήθως προκαλούν κώμα σε νεομυημένους αλκοολικούς, ενώ χρόνιοι αλκοολικοί μπορεί να παραμένουν ξύπνιοι. ακόμη και με επίπεδα αιθανόλης ίσα με 500-600 mg/dl.
· Κλινική Παρουσίαση
Α] Οξεία Δηλητηρίαση
1. Ελαφρά Δηλητηρίαση
Εκδηλώνεται με ευφορία, ελαφρά διαταραχή στο συντονισμό των κινήσεων, αταξία, νυσταγμό, διαταραχή στην κρίση και στις αντιδράσεις, δυσαρθρία.
Επίσης παρατηρείται κατάργηση των κοινωνικών αναστολών στην συμπεριφορά, που εκδηλώνεται με επιθετικότητα.
Μπορεί να παρατηρηθεί υπογλυκαιμία στον παρακλινικό έλεγχο.
2. Βαριά Δηλητηρίαση
Εκδηλώνεται με κώμα και καταστολή της αναπνοής. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για εισρόφηση. Οι κόρες των οφθαλμών είναι μικρές σε διάμετρο ενώ τα ζωτικά σημεία χαρακτηρίζονται από υποθερμία, υπόταση, βραδυσφυγμία.
Μπορεί να παρατηρηθεί ραβδομυόλυση από παρατεταμένη ακινησία ή από καταπλάκωση των άκρων από το ίδιο το σώμα του παθόντος.
· Διάγνωση
Η διάγνωση στηρίζεται στην συνύπαρξη των ακόλουθων ευρημάτων:
- απόπνοια αιθανόλης - νυσταγμός – αταξία - διαταραχή επιπέδου συνείδησης
Είναι απαραίτητο να αποκλεισθούν καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν ή και να μιμούνται την δηλητηρίαση από αιθανόλη, όπως – υπογλυκαιμία - κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις – υποθερμία – μηνιγγίτις - δηλητηρίαση από άλλες ουσίες που καταστέλλουν το ΚΝΣ.
· Παρακλινικές Εξετάσεις
Επίπεδα αιθανόλης στο αίμαΓενικά υπάρχει φτωχή συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου της αιθανόλης στο αίμα και της κλινικής κατάστασης του ασθενούς. Πάντως επίπεδα αιθανόλης στο αίμα μικρότερα από 300 mg/dl σε ασθενή που βρίσκεται σε κώμα πρέπει να μας οδηγούν στην διερεύνηση ύπαρξης άλλων αιτιών διαφορετικών από την δηλητηρίαση με αιθανόλη.
Εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα άμεσου προσδιορισμού των επιπέδων αιθανόλης στο αίμα, τότε η συγκέντρωση της αιθανόλης μπορεί να εκτιμηθεί από τον υπολογισμό του οσμωτικού χάσματος.
Εργαστηριακός Έλεγχος
-Γενική αίματος, -Σάκχαρο, -Ηλεκτρολύτες, -Ούρια, -Κρεατινίνη, -Τρανσαμινάσες, ΡΤ-INR, Mg, ABG, Ακτινογραφία θώρακος.
Σε περίπτωση που υπάρχει σοβαρή υπόνοια κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης τότε απαιτείται CT Scan εγκέφαλου.
· Θεραπευτική αντιμετώπιση οξείας δηλητηρίασης από Αιθυλική Αλκοόλη
Οξεία Δηλητηρίαση
α] Προστασία αεραγωγών:
Έλεγχος βατότητας αεραγωγών και ύπαρξης ικανοποιητικής ανεμπόδιστης αναπνοής.
Αναρρόφηση τραχειοβρογχικών εκκρίσεων και εμεσμάτων από τον στοματοφάρυγγα.
Τοποθέτηση στοματοφαρυγγικού αεραγωγού για διατήρηση βατότητας των αεροφόρων οδών και τοποθέτηση του θύματος σε αριστερή πλάγια κατακεκλιμένη θέση, για αποφυγή εισρόφησης σε περίπτωση εμετού.
Ενδοτραχειακή διασωλήνωση και υποστήριξη της αναπνοής σε περίπτωση καταστολής του κέντρου της αναπνοής.
β] Εγκατάσταση ενδοφλέβιας οδού:
Χρειάζεται η εγκατάσταση σίγουρης ενδοφλέβιας οδού που σε περίπτωση ασθενούς σε διέγερση, θα απαιτηθεί η καθήλωση των άκρων και του κορμού του θύματος με ειδικούς ιμάντες καθήλωσης, για την εξασφάλιση της.
Χορηγείται υπέρτονο διάλυμα D/W 50% 50 ml (25 g) IV για ενήλικα ή D/W 25% 2 ml/Kg IV για παιδί.
Υπενθυμίζεται ότι η εξωαγγειακή χορήγηση υπέρτονου διαλύματος γλυκόζης είναι πολύ ερεθιστική για τους ιστούς.
Το διάλυμα εκλογής για την συνέχιση της χορήγησης υγρών είναι D/W 2,5%, λόγω της υπερόσμωσης που προκαλεί η αιθανόλη.
Τα χορηγούμενα υγρά βέβαια προσαρμόζονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ασθενούς.
Έτσι π.χ. σε ασθενή με πολλούς εμετούς πρέπει να χορηγείται και NaCl 0,9 % για την αντιμετώπιση υποχλωραιμικής αλκάλωσης που προκαλείται από την απώλεια γαστρικού υγρού.
Χορηγείται Θειαμίνη (βιταμίνη Β1) 100 mg IV , IM
Τέλος υπάρχουν ανεπίσημες αναφορές για αναστροφή της καταστολής του ΚΝΣ από την αιθανόλη μετά από χορήγηση Naloxone (Narcan), σε δόση 2-5mg IV.
γ] Αντιμετώπιση Υποθερμίας:
Υποπτευθείτε την υποθερμία από το ιστορικό ρωτώντας που βρέθηκε το θύμα πριν την προσκόμιση του στο ΤΕΠ, από την χαμηλή θερμοκρασία, την υπόταση και την βραδυσφυγμία στην κλινική εξέταση.
Στο ΗΚΓ παρατηρούνται ανώμαλες τελικές αποκλίσεις του συμπλέγματος QRS (J wave or Osborne wave).
Αρτηριακή πίεση γύρω στο 90-70 mmHg δεν χρειάζεται υπερβολική χορήγηση υγρών για την αντιμετώπιση της όπως επίσης δεν χρειάζεται αντιμετώπιση η βραδυκαρδία διότι τα ζωτικά σημεία βελτιώνονται με την σταδιακή επαναθέρμανση του θύματος. Συνήθως η κάλυψη του σώματος με κουβέρτες είναι ότι απαιτείται για την αντιμετώπιση των ελαφρών περιπτώσεων.
δ] Αντιμετώπιση σπασμών:
Χορηγείται Διαζεπάμη (Diazepam, Stedon-Valium) 0,1-0,2 mg/Kg IV κάθε 10-15 min μέχρι συνολικής δόσης 30 mg (ενήλικας) 5 mg (μικρό παιδί) 10 mg (μεγαλύτερο παιδί).
Επί εμμονής των σπασμών χορηγείται Διφαινυλυδαντοΐνη (Epanutin), δόση φόρτισης 15-20 mg/Kg IV με ρυθμό χορήγησης που να μην ξεπερνά τα 50 mg/min ή το 1 mg/Kg/min σε παιδιά. Σκεύασμα Epanutin amp. 10 ml (50 mg/ml ).
· Απομάκρυνση αιθανόλης από τον οργανισμό
Η πρόκληση εμετού ή η πλύση στομάχου έχουν θέση στην αντιμετώπιση της οξείας δηλητηρίασης από αιθανόλη μόνο όταν δεν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από 30-45 min από την λήψη της αιθανόλης.
Η χορήγηση ενεργού άνθρακα έχει θέση μόνο σε περίπτωση που υπάρχει υπόνοια συγχορήγησης άλλων ουσιών μαζί με την αλκοόλη. Ο ενεργός άνθρακας δεν απορροφά ικανοποιητικά την αιθανόλη.
Η απομάκρυνση της αιθανόλης από τον οργανισμό γίνεται με σταθερό ρυθμό 20-40 mg/dl/hour.
H αιμοκάθαρση είναι αποτελεσματικός τρόπος αποβολής της αιθανόλης από τον οργανισμό, ενώ η εξαναγκασμένη διούρηση δεν είναι αποτελεσματική.
· Προϊόντα που περιέχουν ΑΙΘΑΝΟΛΗ
- Οινοπνευματώδη,- Κολόνιες,- Αρώματα,- Διαλύματα στοματικών πλύσεων,- Ελιξίρια
· Μηχανισμός Τοξικότητας
1.Καταστολή του ΚΝΣ
2.Υπογλυκαιμία
Σημείωση: Η δηλητηρίαση από αιθανόλη εκθέτει το άτομο που την υφίσταται σε επικίνδυνες για την ζωή του καταστάσεις όπως
-Τραύμα: Συνήθως πρόκειται για κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις από πτώση, οι οποίες σε συνδυασμό με διαταραχές πηκτικότητας που συνυπάρχουν σε χρόνια κατάχρηση αιθανόλης καταλήγουν σε σχηματισμό υποσκληρίδιων αιματωμάτων.
-Υποθερμία από έκθεση σε ψύχος: Άτομα σε κατάσταση οξείας μέθης λόγω διαταραχής του επιπέδου συνειδήσεως μπορεί να παραμείνουν για μακρό χρονικό διάστημα σε ψυχρό περιβάλλον και να παρουσιάσουν υποθερμία.
· Τοξική δόση
Γενικά, δόση καθαρής αιθανόλης 0,7 g/Kg (περίπου 3-4 ποτά), προκαλεί συγκέντρωση αιθανόλης στο αίμα ίση με 100 mg/dl, που θεωρείται νομικώς ως όριο για τον ορισμό της οξείας μέθης, σε πολλά κράτη.
Συγκέντρωση αιθανόλης στο αίμα ίση με 100 mg/dl, είναι αρκετή για να προκαλέσει υπογλυκαιμία, μέσω αναστολής της γλυκονεογένεσης, αλλά δεν μπορεί να προκαλέσει κώμα.
Επίπεδα αιθανόλης στο αίμα ίσα με 300 mg/dl συνήθως προκαλούν κώμα σε νεομυημένους αλκοολικούς, ενώ χρόνιοι αλκοολικοί μπορεί να παραμένουν ξύπνιοι. ακόμη και με επίπεδα αιθανόλης ίσα με 500-600 mg/dl.
· Κλινική Παρουσίαση
Α] Οξεία Δηλητηρίαση
1. Ελαφρά Δηλητηρίαση
Εκδηλώνεται με ευφορία, ελαφρά διαταραχή στο συντονισμό των κινήσεων, αταξία, νυσταγμό, διαταραχή στην κρίση και στις αντιδράσεις, δυσαρθρία.
Επίσης παρατηρείται κατάργηση των κοινωνικών αναστολών στην συμπεριφορά, που εκδηλώνεται με επιθετικότητα.
Μπορεί να παρατηρηθεί υπογλυκαιμία στον παρακλινικό έλεγχο.
2. Βαριά Δηλητηρίαση
Εκδηλώνεται με κώμα και καταστολή της αναπνοής. Υπάρχει αυξημένος κίνδυνος για εισρόφηση. Οι κόρες των οφθαλμών είναι μικρές σε διάμετρο ενώ τα ζωτικά σημεία χαρακτηρίζονται από υποθερμία, υπόταση, βραδυσφυγμία.
Μπορεί να παρατηρηθεί ραβδομυόλυση από παρατεταμένη ακινησία ή από καταπλάκωση των άκρων από το ίδιο το σώμα του παθόντος.
· Διάγνωση
Η διάγνωση στηρίζεται στην συνύπαρξη των ακόλουθων ευρημάτων:
- απόπνοια αιθανόλης - νυσταγμός – αταξία - διαταραχή επιπέδου συνείδησης
Είναι απαραίτητο να αποκλεισθούν καταστάσεις που μπορεί να συνυπάρχουν ή και να μιμούνται την δηλητηρίαση από αιθανόλη, όπως – υπογλυκαιμία - κρανιοεγκεφαλικές κακώσεις – υποθερμία – μηνιγγίτις - δηλητηρίαση από άλλες ουσίες που καταστέλλουν το ΚΝΣ.
· Παρακλινικές Εξετάσεις
Επίπεδα αιθανόλης στο αίμαΓενικά υπάρχει φτωχή συσχέτιση μεταξύ του επιπέδου της αιθανόλης στο αίμα και της κλινικής κατάστασης του ασθενούς. Πάντως επίπεδα αιθανόλης στο αίμα μικρότερα από 300 mg/dl σε ασθενή που βρίσκεται σε κώμα πρέπει να μας οδηγούν στην διερεύνηση ύπαρξης άλλων αιτιών διαφορετικών από την δηλητηρίαση με αιθανόλη.
Εάν δεν υπάρχει η δυνατότητα άμεσου προσδιορισμού των επιπέδων αιθανόλης στο αίμα, τότε η συγκέντρωση της αιθανόλης μπορεί να εκτιμηθεί από τον υπολογισμό του οσμωτικού χάσματος.
Εργαστηριακός Έλεγχος
-Γενική αίματος, -Σάκχαρο, -Ηλεκτρολύτες, -Ούρια, -Κρεατινίνη, -Τρανσαμινάσες, ΡΤ-INR, Mg, ABG, Ακτινογραφία θώρακος.
Σε περίπτωση που υπάρχει σοβαρή υπόνοια κρανιοεγκεφαλικής κάκωσης τότε απαιτείται CT Scan εγκέφαλου.
· Θεραπευτική αντιμετώπιση οξείας δηλητηρίασης από Αιθυλική Αλκοόλη
Οξεία Δηλητηρίαση
α] Προστασία αεραγωγών:
Έλεγχος βατότητας αεραγωγών και ύπαρξης ικανοποιητικής ανεμπόδιστης αναπνοής.
Αναρρόφηση τραχειοβρογχικών εκκρίσεων και εμεσμάτων από τον στοματοφάρυγγα.
Τοποθέτηση στοματοφαρυγγικού αεραγωγού για διατήρηση βατότητας των αεροφόρων οδών και τοποθέτηση του θύματος σε αριστερή πλάγια κατακεκλιμένη θέση, για αποφυγή εισρόφησης σε περίπτωση εμετού.
Ενδοτραχειακή διασωλήνωση και υποστήριξη της αναπνοής σε περίπτωση καταστολής του κέντρου της αναπνοής.
β] Εγκατάσταση ενδοφλέβιας οδού:
Χρειάζεται η εγκατάσταση σίγουρης ενδοφλέβιας οδού που σε περίπτωση ασθενούς σε διέγερση, θα απαιτηθεί η καθήλωση των άκρων και του κορμού του θύματος με ειδικούς ιμάντες καθήλωσης, για την εξασφάλιση της.
Χορηγείται υπέρτονο διάλυμα D/W 50% 50 ml (25 g) IV για ενήλικα ή D/W 25% 2 ml/Kg IV για παιδί.
Υπενθυμίζεται ότι η εξωαγγειακή χορήγηση υπέρτονου διαλύματος γλυκόζης είναι πολύ ερεθιστική για τους ιστούς.
Το διάλυμα εκλογής για την συνέχιση της χορήγησης υγρών είναι D/W 2,5%, λόγω της υπερόσμωσης που προκαλεί η αιθανόλη.
Τα χορηγούμενα υγρά βέβαια προσαρμόζονται ανάλογα με τις ιδιαίτερες ανάγκες κάθε ασθενούς.
Έτσι π.χ. σε ασθενή με πολλούς εμετούς πρέπει να χορηγείται και NaCl 0,9 % για την αντιμετώπιση υποχλωραιμικής αλκάλωσης που προκαλείται από την απώλεια γαστρικού υγρού.
Χορηγείται Θειαμίνη (βιταμίνη Β1) 100 mg IV , IM
Τέλος υπάρχουν ανεπίσημες αναφορές για αναστροφή της καταστολής του ΚΝΣ από την αιθανόλη μετά από χορήγηση Naloxone (Narcan), σε δόση 2-5mg IV.
γ] Αντιμετώπιση Υποθερμίας:
Υποπτευθείτε την υποθερμία από το ιστορικό ρωτώντας που βρέθηκε το θύμα πριν την προσκόμιση του στο ΤΕΠ, από την χαμηλή θερμοκρασία, την υπόταση και την βραδυσφυγμία στην κλινική εξέταση.
Στο ΗΚΓ παρατηρούνται ανώμαλες τελικές αποκλίσεις του συμπλέγματος QRS (J wave or Osborne wave).
Αρτηριακή πίεση γύρω στο 90-70 mmHg δεν χρειάζεται υπερβολική χορήγηση υγρών για την αντιμετώπιση της όπως επίσης δεν χρειάζεται αντιμετώπιση η βραδυκαρδία διότι τα ζωτικά σημεία βελτιώνονται με την σταδιακή επαναθέρμανση του θύματος. Συνήθως η κάλυψη του σώματος με κουβέρτες είναι ότι απαιτείται για την αντιμετώπιση των ελαφρών περιπτώσεων.
δ] Αντιμετώπιση σπασμών:
Χορηγείται Διαζεπάμη (Diazepam, Stedon-Valium) 0,1-0,2 mg/Kg IV κάθε 10-15 min μέχρι συνολικής δόσης 30 mg (ενήλικας) 5 mg (μικρό παιδί) 10 mg (μεγαλύτερο παιδί).
Επί εμμονής των σπασμών χορηγείται Διφαινυλυδαντοΐνη (Epanutin), δόση φόρτισης 15-20 mg/Kg IV με ρυθμό χορήγησης που να μην ξεπερνά τα 50 mg/min ή το 1 mg/Kg/min σε παιδιά. Σκεύασμα Epanutin amp. 10 ml (50 mg/ml ).
· Απομάκρυνση αιθανόλης από τον οργανισμό
Η πρόκληση εμετού ή η πλύση στομάχου έχουν θέση στην αντιμετώπιση της οξείας δηλητηρίασης από αιθανόλη μόνο όταν δεν έχει παρέλθει χρονικό διάστημα μεγαλύτερο από 30-45 min από την λήψη της αιθανόλης.
Η χορήγηση ενεργού άνθρακα έχει θέση μόνο σε περίπτωση που υπάρχει υπόνοια συγχορήγησης άλλων ουσιών μαζί με την αλκοόλη. Ο ενεργός άνθρακας δεν απορροφά ικανοποιητικά την αιθανόλη.
Η απομάκρυνση της αιθανόλης από τον οργανισμό γίνεται με σταθερό ρυθμό 20-40 mg/dl/hour.
H αιμοκάθαρση είναι αποτελεσματικός τρόπος αποβολής της αιθανόλης από τον οργανισμό, ενώ η εξαναγκασμένη διούρηση δεν είναι αποτελεσματική.
